معصومه خان حسنی - Agricultural Research, Education and Extension Organization,
حسن جهانبازی گوجانی - Agricultural Research, Education and Extension Organization,
هوشمند صفری - Agricultural Research, Education and Extension Organization,
حبیب اله رحیمی - Agricultural Research, Education and Extension Organization,

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: یکی از معضلات زیست محیطی جنگل­های زاگرس طی چند سال اخیر بروز پدیده زوال درختان بلوط است که به شکل خشکیدگی در آن ها نمود یافته است. این موضوع در جنگل­های زاگرس یک پدیده چندبعدی، پیچیده و ملی است. مواد و روش ها: در این پژوهش تاثیر شدت خشکیدگی تاجی درختان بلوط ایرانی بر خصوصیات برگ و بذر در منطقه جنگلی دچار خشکیدگی ویله در استان کرمانشاه طی سال های ۱۴۰۰-۱۳۹۸ پایش شد. نمونه­ گیری از برگ درختان طی سه سال متوالی در فصول بهار و تابستان، از پنج درخت ثابت در هر طبقه زوال، ۲۰ برگ (هر جهت تاج ۵ برگ) به­ طور تصادفی انجام و نمونه­ ها برای اندازه­ گیری سطح برگ، وزن تر و خشک برگ، درصد رطوبت به آزمایشگاه منتقل شدند. همچنین از همین پایه ­ها و از هر جهت تاج، ۲۵ بذر جدا و ابعاد بذر، جام بذر و وزن ۱۰۰ دانه تعیین شدند. تیمارهای تحقیق شامل زوال درختان در چهار سطح (سالم، سر خشکیدگی تاج، خشکیدگی تاج کمتر از ۵۰ درصد، خشکیدگی تاج  بیشتر از ۵۰ درصد) بودند. تجزیه مرکب اطلاعات کمی در قالب طرح کاملا تصادفی و مقایسه میانگین داده ­ها با روش دانکن در سطح ۵ درصد، برای چهار سطح خشکیدگی و سه سال مطالعه انجام شد. یافته­ ها: بین سطوح مختلف خشکیدگی برای وزن خشک ، وزن تر و درصد رطوبت برگ و کلیه خصوصیات مربوط به بذر اختلاف معنی­دار وجود دارد. اما برای متوسط مساحت برگ تفاوت معنی ­داری در بین سطوح مختلف خشکیدگی درختان بلوط وجود ندارد. اثر متقابل سطوح متفاوت خشکیدگی در طی سال های مطالعه نشان داد که اختلاف معنی­داری برای صفات طول، قطر میانه، ضخامت جام و وزن صد دانه بذر وجود دارد. همچنین در صفت قطر دهانه جام بذر اختلاف معنی دار مشاهده می­شود و در نهایت اثر متقابل سال در سطوح خشکیدگی برای صفات  ارتفاع جام، قطر جام و درصد قوه نامیه معنی دار نیست. بیشترین میزان وزن خشک برگ مربوط به سطح بیشتر از ۵۰% خشکیدگی و کمترین آن به درختان سالم اختصاص دارد که با دیگر سطوح خشکیدگی اختلاف معنی­داری نشان می­دهد. بیشترین میزان وزن تر برگ نیز به سطح کمتر از ۵۰%  خشکیدگی و کمترین آن به درختان سالم اختصاص دارد و با دیگر سطوح اختلاف معنی­داری دارد. بیشترین درصد رطوبت برگ  مربوط به درختان سالم و کمترین مقدار آن  به درختان با بیش از ۵۰ درصد خشکیدگی اختصاص دارد که با درختان سر خشکیده اختلاف معنی دار نشان نمی­دهد. بیشترین میزان وزن خشک برگ مربوط به سطح بیشتر از ۵۰% خشکیدگی و کمترین میزان آن به درختان سالم اختصاص دارد که با دیگر سطوح خشکیدگی اختلاف معنی­داری در سطح ۵% نشان می­دهد. نتیجه­ گیری: به نظر می رسد خصوصیات زایشی و رویشی بلوط کاملا متاثر از طبقات مختلف خشکیدگی درختان است و همچنین شرایط متفاوت اقلیمی طی سال های مختلف نیز تاثیر معنی داری بر این خصوصیات داشته است. نتایج این بررسی نشان داد که وضعیت سلامت درخت تاثیر زیادی بر روی وزن برگ دارد به این شرح که درختان خشکیده بلوط برگ های بزرگ تر و سنگین تری نسبت به درختان سالم دارند. با افزایش میزان خشکیدگی کمیت و کیفیت بذر به شدت کاهش یافته است اما برای خصوصیات برگ تغییرات به نحوی است که درختان سعی در حفظ توان زیستی خود دارند و تا حدودی سطح فتوسنتزی خود را نگهداری می­ کنند. در این منطقه کاهش بارندگی و وجود آثار خشکیدگی از سال های قبل تهدید جدی برای شادابی و سلامت جنگل مورد مطالعه است.

Leaf area, Oak dryness, Quercus brantii, Seed dimensions, Zagros Forest, ابعاد بذر, برودار, جنگل های زاگرس, خشکیدگی بلوط, سطح برگ