عالیه نخعی پور تذرج - دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران
سیف ا... ملایی پاشایی - استادیار زبان شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
حامد مولایی کوهبنانی - استادیار زبان شناسی همگانی، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان، رفسنجان، ایران
محمد علی جعفری - استادیار زبان شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران

پژوهش حاضر با اتخاذ رویکردی کمی و کل­گرایانه و با اعمال روش­های گویش­سنجی به تحلیل رایانشی متغیرهای زبان­شناختی موجود در گونه­های زبانی کرمان-شمالی می پردازد. این پژوهش، از نوع توصیفی- تحلیلی است و داده­ها به روش میدانی جمع آوری شده اند. تحلیل داده­های گردآوری­شده نیز به صورت آماری با بهره­گیری از رایانه و  گویش­سنجی و نقشه­نگاری RuG/L۰۴ صورت گرفته است. داده­های پژوهش شامل معادل­های بومی ۲۰۵ واژه و ۱۰ جمله پایه مستخرج از پرسش نامه های «فرهنگستان» و «موریس سوادش» است. روایی پرسش­نامه مذکور براساس آزمون آلفای کرونباخ، نرخ ۹۶/۰ به دست آمده است. جامعه آماری پژوهش را گویشوران بومی ۱۶ شهرستان حوزه شمال استان کرمان شامل ۱۰۵ دهستان تشکیل می دهند. میانگین سنی گویشوران ۶۰ سال و متوسط سواد آن­ها در حد آموزش ابتدایی است که ۴۵% زن و ۵۵% مرد هستند. نتایج حاصل از تحلیل انبوهه داده­ها نشان داد که شش خوشه گویشی عمده از هم متمایز هستند و این خوشه­های گویشی خود به زیر خوشه­هایی تقسیم می­شوند. هر یک از خوشه های گویشی دارای ویژگی های آوایی، واجی، صرفی یا نحوی متمایزی هستند که آن ها را از دیگر خوشه ها جدا می کند. بر اساس تحلیل آماری داده­ها، از میان خوشه های گویشی شش­گانه، تنها یکی از آن­ها گویش است و باقی خوشه­ها فاقد ویژگی های گویشی می باشند و در نتیجه در سطح لهجه محسوب می­شوند.

زبان شناسی رایانشی, گویش سنجی, تحلیل انبوهه, تنوعات آوایی, کرمان-شمالی