سید علیرضا واسعی - گروه هنر و تمدن اسلامی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، تهران، ایران.
زهرا رئوفی - گروه تاریخ، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

فاطمیان در شرایطی قدم در مغرب اسلامی گذاشتند، که این سرزمین آبستن تحولات سیاسی و اجتماعی مختلفی بود و حکومت مرکزی قدرتمندی بر آن سیتره نداشت. با وجود آشنایی مردم این سرزمین با اسلام، همچنان تفکرات قبیله ای بر آن حکمفرما بود. عصبیت قبیله ای، دارا بودن نسب والا از جمله مهم ترین شاخصه های مورد تاکید جوامع ابتدایی بر اساس ساختار های قبیله ای است.سوال پژوهش حاضر آن است که داعیان اسماعیلی چگونه از فرهنگ بومیان مغرب در جهت پیش برد سیاست های تبلیغی خود بهره برداری کردند؟ بر اساس یافته های این پژوهش،ابوعبدالله الشیعی با آگاهی به اهمیت شاخصه های قبیله ای در بین قبیله های کتامه و صنهاجه،مانند شیوخیت و عصبیت قبیله ای و...آنها را در مسیر رهبری قیام مورد استفاده قرار داد. بر این اساس، پژوهش پیش روی به بررسی برخی از مهم ترین شاخص های قبایل مشارکت کننده در دعوت داعیان اسماعیلی و چگونگی استفاده ابوعبدالله الشیعی از آن را در قالب روش توصیفی و تحلیلی بررسی می کند.

بربرها, داعیان اسماعیلی, عصبیت, فاطمیان