حاجت سلیمانی - دانشجوی دکتری رشته تاریخ، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران
مهرداد افشون - گروه تاریخ اسلام، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران
رضا کیانی نیا - گروه تاریخ اسلام، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

در اوایل هجرت پیامبر به مدینه منابع مالی درآمدهای مسلمین ناچیز بوده و غنایمی را که مجاهدان مسلمان از جنگ ها به دست می آوردند بلافاصله پس از خاتمه جنگ بین خودشان تقسیم می کردند تا اینکه در سایه فتوحات بیشتر مسلمین و پیمان صلحی که با یهودیان و و نصاری و زرتشتیان متعهد شد مساله جزیه و با فتح سرزمین ها و به دست آوردن راضی بسیار مساله خراج پی ریزی شد و تا قبل از آن نیز منبع درآمد دولت اسلامی شامل زکات، خمس، غنایم جنگی و غیره .... می شد. بنابراین از نظر مالی چند منبع درآمد دردوره امویان وجود داشت. فتوحات و کسب غنائم بیشتر منجر به افزونی مال در قلمرو خلافت شد که این امر تشکیل دیوان را به راهنمایی ایرانیان به دنبال داشت. این مقاله بر آن است تا ضمن بازشناسی این منابع، زمینه ها و نتایج مترتب برآن را نیز بازگو نماید. روش تحقیق، مطالعه تاریخی و به صورت تحلیلی و توصیفی می باشد که با استفاده از منابع اسلامی انجام گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که غنائم به دست آمده از فتوحات مسلمین در ایران از دیگر مناطق فتح شده بیشتر بود و این امر موجب افزایش ثروت دولت اسلامی شد. در واقع می توان گفت این غنائم سهم بزرگی در اقتصاد عصر اموی داشته است.

دیوان, خراج, جزیه, غنیمت, هدیه