حامد پوررستمی - استادیار گروه شیعه شناسی، پردیس فارابی، دانشگاه تهران

اگر بحران را زمان «خطر» یا «نگرانی» تعریف کرده و آن را وضعیتی بدانیم که خارج شدن از آن مشکل است، بدون تردید فضای دهه ۶۰ هجری قمری از بحرانی­ترین برهه­های تاریخ است و مدیریت این بحران، مدل و برنامه جامعی می­طلبید که در آن بهترین بینش­ها و روش­های اداره و کنترل بحران لحاظ می­شد که ما این برنامه را راهبردشناسی مدیریت بحران می­نامیم. بدیهی است در این برنامه ابتدا باید موارد بحران شناسایی و سپس، با ترسیم اهداف مورد نظر، شیوه­ها و رویکردهای مقتضی اتخاذ شود. از مهمترین بحران­های آن عصر می­توان به ۱) بحران معرفتی و عقیدتی؛ ۲) بحران رفتاری و اخلاقی و ۳) بحران روحی و روانی اشاره نمود. از سوی دیگر، در سیره زینب کبری سلام الله علیها، سه رویکرد راهبردی، قابل استنباط و استخراج است که بحران­های پیش گفته را هدف قرار داده است: ۱)رویکرد تخریبی و تحقیری با هدف رسوایی یزیدیان و بنی امیه؛ ۲) رویکرد تنذیری و تنبیهی با هدف بیداری مردم و تثبیت و تبیین ماهیت قیام حسین(ع)؛ ۳)رویکرد تسکینی و دفاعی با هدف کاهش آلام روحی و روانی و حفاظت از قافله حسینی. همچنین، این مقاله به عوامل بنیادین مدیریت بحران در سیره زینب کبری از چهار حیث ۱)مبدا شناختی ۲)هستی شناختی ۳)راهکار شناختی ۴)شخصیت شناختی اشاره نموده است.

راهبردشناسی, مدیریت بحران, سیره زینب کبری, بحران, رویکردهای راهبردی