زهرا کریمی - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی. دانشگاه ایلام

میان اندیشمندان حوزه فلسفه و عرفان و کلام در باب کثرت یا یگانگی وجود موجودات به طورکلیاختلاف نظر وجود دارد. در نگاه ابتدایی اعتقاد بر این است که فلاسفه و متکلمین قائل به کثرت درجهان هستیاند و عرفا قائل به وحدت محض وجود هستند. سه دیدگاه عمده در مورد روابط موجوداتهستی وجود دارد: تباین، تشکیک و وحدت محض که ناظر به بحث وحدت و کثرت است. ما در ایننوشتار پس از بررسی اولیه دریافتیم که تمامی اندیشمندان اسلامی که در باب تباین و تشکیک و یاحتی وحدت موجودات بحث نمودهاند، علیرغم اختلافات کلی که در آراشان با یکدیگر دارند، دارای یکوجه اشتراک با هم نیز هستند و آن هم عدم نفی واقعی کثرات و قول به انحاء مختلف تشکیک است.به طور خلاصه می توان گفت که قول به تشکیک به معنای عام آن اختصاص به گروه خاصی ازاندیشمندان نداشته و در تمام گرایش های فکری به نحوی وجود دارد.

وحدت، کثرت، تباین، تشکیک، عرفان، فلسفه