اصغر شهبازی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، ایران

بررسی معنایی - منظوری گزاره های امری از موضوعات مرتبط با بلاغت (علممعانی) است. در نتیجه این بررسی می توان جهت گیری اندیشه و دل سپردگیشاعران را به موضوعات مختلف دنبال کرد؛ زیرا معمولا برداشت اولیه از گزاره هایامری، امر و دستور است، درحالی که شاعران از گزاره ها ی امری، معانی و اغراضمختلفی را در نظر دارند و این موضوع در اشعار حافظ با توجه به ساختار تعلیلی -استنتاجی بیشتر جملات امری اهمیت بیشتری دارند ؛ در این مقاله، گزاره هایامری حافظ در ۲۵۰ غزل نخست دیوان حافظ به روش تحلیل محتوا (رویکردتوصیفی - تحلیلی) بررسی شده اند و در نهایت مشخص شده که در ۲۵۰ غزلنخست دیوان حافظ (معادل ۲۰۹۸ بیت)، در ۷۲۴ بیت، جمله امری ( ۵۵۴ بیتدارای امر مثبت و ۱۷۰ بیت دارای امر منفی ) وجود دارد و حافظ از این منظر،امرکننده بزرگی است. از این تعداد، بسامد جملات امری با معانی تمنایی و ارشادیبالاست و شاید یکی از دلایل تفال زدن به دیوان حافظ همین موضوع باشد . دربیش از ۳۵ درصد این ابیات، از ساخت جملات مرکب امری - تعلیلی / استنتاجیاستفاده شده، به گونه ای که خواننده پس از خواندن آن جملات امری، از نظر ذهنیاقناع می شود و تلخی نصیحت را فراموش می کند. در این مقاله همچنین جملاتامری حافظ، بر اساس نوع گوینده، مخاطب و طلب بررسی شده اند و در تمام مواردسعی شده بین نتایج و سبک فردی حافظ ارتباطی جست وجو شود.

حافظ، غزلیات، گزاره های امری، معانی ثانویه، سبک فردی