اسماعیل قلی نژاد - Payame Noor University
علیرضا عیوضی - Seed and Plant, Department of Agricultural Research and Natural Resources, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Urmia, Iran

این پژوهش در سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ در مزرعه تحقیقاتی ساعتلوی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی با طول جغرافیایی۴۵ درجه و ۲ دقیقه شرقی، عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۴۴ دقیقه شمالی و ارتفاع ۱۳۵۲ متر از سطح دریا واقع در ۲۵ کیلومتری ارومیه به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول شامل مقادیر متفاوت آبیاری در سه سطح (تامین ۱۰۰، ۷۵ و ۵۰ % نیاز خالص آبیاری گیاه) و فاکتور دوم روش کاشت در چهار سطح (کاشت سنتی آبیاری، کاشت سه خط روی پشته (عرض پشته ۳۰ سانتی متر)، کاشت ۴ خط روی پشته (عرض پشته ۴۵ سانتی متر) و کاشت ۵ خط روی پشته (عرض پشته ۶۰ سانتی متر)) بود. نتایج نشان داد بیشترین مقدار کارایی مصرف اقتصادی آب (۱/۳۸ کیلوگرم بر مترمکعب)، کارایی مصرف زیستی آب (۳/۲۲ کیلوگرم بر مترمکعب)، محتوای کاروتنوئید (۱/۰۲ میلی گرم بر گرم وزن تر برگ)، نسبت کلروفیل a به b (۳/۵۲) و درصد پروتئین دانه (۹/۸۹ %) از آبیاری ۵۰% نیاز خالص به دست آمد. اما حداکثر بیشینه عملکرد دانه (۷۰۹۳/۳۰ کیلوگرم بر هکتار) و عملکرد زیستی (۱۵۲۸۲ کیلوگرم بر هکتار)، کلروفیل a (۱/۵۹ میلی گرم بر گرم وزن تر برگ)، کلروفیل b (۰/۵۶ میلی گرم بر گرم وزن تر برگ)، مجموع کلروفیل a و b (۲/۱۵ میلی گرم بر گرم وزن تر برگ) و عملکرد پروتئین (۸۰۶/۸۵ کیلوگرم بر هکتار) از آبیاری ۱۰۰% نیاز خالص حاصل شد. کاشت سه خط روی پشته، عملکرد دانه، عملکرد زیستی، کارایی مصرف اقتصادی آب، کارایی مصرف زیستی آب، محتوای کاروتنوئید، رنگیزه های فتوسنتزی و عملکرد پروتئین را به ترتیب به میزان ۲۹، ۳۳، ۲۹، ۳۳، ۳۸، ۷ و ۳۵% افزایش داد. به طورکلی بر اساس یافته های ما در این پژوهش، کاشت گندم روی پشته از نظر عملکرد دانه و کارایی مصرف آب نسبت به روش سنتی (کرتی) برتری داشت همچنین کاهش مصرف آب آبیاری تا ۵۰% نیاز خالص تفاوت معنی داری در عملکرد دانه و زیستی ایجاد نکرد. لذا جهت صرفه جویی در مصرف آب و بهبود کارآیی مصرف آب تیمار آبیاری ۵۰% نیاز خالص با کاشت سه خط روی پشته پیشنهاد می شود.

Carotenoids, Drought stress, Planting on the ridge, Protein yield, Water productivity, تنش خشکی, عملکرد پروتئین, بهره وری آب, کاشت روی پشته, کاروتنوئید