سابقه و هدف. با توجه به کمبودهای موجود در زمینه رقم های عدس سازگار به مناطق دیم معتدله و نیمه گرم کشور، شناسایی ژنوتیپ های واجد پتانسیل جهت معرفی به عنوان رقم، بسیار مهم میباشد و در واقع میتواند بخشی از محدودیت ها در زمینه عملکرد عدس در این مناطق را برطرف نماید. این ژنوتیپ ها افزون بر عملکرد بالا باید واجد
پایداری عملکرد در مناطق گوناگون و به عبارتی سازگاری عمومی باشند. در این راستا در پژوهش حاضر، در ادامه برنامه های به نژادی عدس در
اقلیم معتدل و نیمه گرم، ژنوتیپهای عدس پیشرفته برگزیده از آزمایش های سال های گذشته، در قالب آزمایش های چندمحیطی، جهت شناسایی برترین ژنوتیپ(ها) با سازگاری عمومی قابل قبول و عملکرد بالا، با روش چند متغبیره GGE بایپلات مورد ارزیابی قرار گرفتند.مواد و روشها. به منظور بررسی
پایداری عملکرد ژنوتیپ های پیشرفته عدس، پژوهش حاضر با ۱۴ ژنوتیپ برگزیده برنامه بهنژادی سال های گذشته به همراه دو رقم گچساران و سپهر به عنوان شاهد طی دو سال (از سال ۹۷) و در چهارمنطقه گچساران، خرم آباد، ایلام و مغان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار انجام پذیرفت. یافته ها. تجزیه به مولفه ها در مدل GGE بایپلات نشان داد که ۱/۴۷ % تنوع، توسط دو مولفه نخست، توجیه می شود. نمودار موزاییکی آشکار ساخت که سهم تنوع ناشی از برهم کنش ژنوتیپ × محیط، به طور قابل توجهی بالاتر از تنوع ناشی از ژنوتیپ به تنهایی است. با استفاده از مدل GGE بایپلات و در نظر گرفتن دو ویژگی توان تمایز و نمایندگی، محیط های ۱و۲ مربوط به منطقه گچساران به عنوان محیط مطلوب جهت تفکیک ژنوتیپ ها ، شناسایی شدند. بایپلات روابط میان محیطها، آشکار ساخت که همبستگی هیچ یک از مناطق خرم اباد، گچساران، مغان و ایلام به نحوی نبود که بتوان گفت که برخی از مناطق یادشده میتوانند از یکدیگر نمایندگی کنند و به نحوی امکان کاهش مکانهای اجرای آزمایش در اینده وجود داشته باشد. ژنوتیپ ۱۱ از نظر عملکرد، نزدیکترین فاصله را با
ژنوتیپ ایده آل داشت. این ژنوتیپ در محور عملکرد ، واجد بالاترین عملکرد بود و از نظر پایداری نیز در وضعیتی متوسط قرار داشت. ژنوتیپ ۹، از نظر عملکرد در رتبه دوم قرار داشت ولی
پایداری عملکرد بهتری از ژنوتیپ ۱۱ و سایر ژنوتیپ ها داشت و در واقع از نظر پایداری نزدیکترین ژنوتیپ به
ژنوتیپ ایده آل بود. ژنوتیپ های ۱۰ و ۱ نیز در رتبه های بعدی قرار داشتند. نتیجه گیری. با در نظر گرفتن هر دو فاکتور عملکرد و
پایداری عملکرد در محیط های گوناگون، ژنوتیپ های ۹، ۱۱، ۱۰ و ۱ ، ژنوتیپ-های مطلوب می باشند. این ژنوتیپ ها از هر دو رقم شاهد (ژنوتیپ های ۱۵ و ۱۶) به طور قابل توجهی هم از نظر عملکرد و هم پایداری عملکرد، برتر بودند.
