عبدالوهاب روحانی - دانشجوی دکتری فقه وحقوق قضایی جامعه المصطفی العالمیه

جاسوسی به عملی گفته می شود که یک شخص با عنوانهای غیر واقعی و متقلبانه، اقدام به کسب اطلاعات، نقشه ها، مدارک و اسناد مخفی و محرمانه ای اسرار نظامی، دفاعی و امنیتی، و تسلیم آنها به کشور بیگانه کند. جرم جاسوسی، یکی از جرمهای سازمانیافته و فراملی است که در آن اطلاعات حیاتی یک کشور از طریق یک نظام سازمانیافته و منابع انسانی، در اختیار کشور یا کشورهای دیگر قرار می گیرد.  عنصر مادی جرم جاسوسی در قانون کد جزای افغانستان عبارت است: از «تسلیم دهی»، «سرقت» و «جمع آوری بمنظور تسلیم دهی» معلومات حاوی اسرار نظامی، دفاعی، یا امنیتی کشور، به دولت خارجی، سازمان یا گروه ضد دولتی یا گماشتگان آنها که از آن علیه دولت جهوری اسلامی افغانستان سوء استفاده به عمل آورده بتواند و یا غفلت و بی احتیاطی، موظفین، که صلاحیت وحفظ و نگهداری از آنها را بعهده دارد می باشد. طبق قوانین جزای سابق افغانستان، تابعیت در تحقق جرم جاسوسی و تشخیص آن از خیانت به کشور موثر نبوده، اما در کد جزای مصوب ۱۳۹۵ قانون گذار، تابعیت راموثر دانسته و بر آساس آن بین جرم خیانت به کشور و جرم جاسوسی تفکیک قایل شده است.  در فقه نیز برای جرم جاسوسی باب را به آن، اختصاص نداده و در جاهای مختلف به طور پراکنده و مختصر از این واژه سخن به میان آمده است. در کتب فقهی برای این منظور غالبا لفظ «عین» و «عیون» استفاده شده است. در جای دیگر تجسس یا جاسوسی را اکتشاف از امور پنهانی میداند و رکن مادی آن افشای اسرار مسلمین برای کفار در حال جنگ توسط خود مسلمانها یا کفار ذمی و غیرآن از طریق نوشته جات یا بهر نحو دیگری، انجام گردد می داند

رکن مادی, جاسوسی, اطلاعات, تفحص, تجسس