محمدباقر عباسی - استادیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز
محسن مردانی - کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز

مساله ی مرگ اختیاری و قیامت انفسی و کیفیت تحقق آن از جمله مسائلی است که مورد توجه عرفا و حکما بوده است. مرگ اختیاری، که به معنای قطع علاقه و تعلق از ماسوی الله و توجه تام به خداوند متعال است، دارای مراتب و درجات و نیز نتایج و ثمراتی است که در این نوشته تحلیل می شود. رویکرد ابن سینا و سید حیدر آملی، که به دو مکتب مختلف فکری تعلق دارند، از این جهت دارای اهمیت است که با مقایسه ی دو رویکرد مذکور و بیان وجوه اشتراک و افتراق آن ها، تفسیر روشن تری از مرگ اختیاری به دست می آید. ابن سینا با تجزیه و تحلیل قوای نفس ناطقه و اتحاد با عقل فعال، مراتبی از تجرید یا مرگ اختیاری را مستدل کرده است. اما سید حیدر آملی با طرح مساله ی فنا و اقسام و درجات آن، درجات مختلف مرگ اختیاری را تببین کرده است.

۱- مرگ اختیاری, ۲- ابن سینا, ۳- سید حیدر آملی, ۴- ریاضت, ۵- مراحل سیر و سلوک