محمد عدنانی - استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشکده علوم انسانی دانشگاه جهرم.

مسئله تغییر پذیری احکام فقهی در شرایط زمانی و مکانی مختلف همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است. این پژوهش با هدف تبیین امکان و چگونگی تغییر احکام عبادی فقه در شرایط مختلف، از جمله شرایط پیش آمده در پاندمی کرونا نگاشته شد و پس از تحلیل، مقایسه، و نقد داده ها مبتنی بر آثار نوشتاری(چاپی و الکترونیکی) و با توجه به قاعده عقلی »تقدیم اهم بر مهم« در شرایط تزاحم احکام، چنین نتیجه گیری شد که در صورت تزاحم احکام عبادی فقه و حفظ نظام در معنای کلان نظام و خرده نظام های وابسته به آن، اولویت با حفظ نظام بوده و بر این اساس حکم عبادی، پذیرنده تغییر می شود. به عبارت دیگر مقابله با بیماری کرونا به عنوان یکی از مصادیق حفظ نظام سلامت،که ضرورت آن به استناد قاعده وجوب حفظ نظام،اثبات شده، در تزاحم با احکام عبادی دارای اولویت بوده و منجر به تغیر احکام عبادی می شود. این تغییر در عرصه احکام عبادی ترخیصی(استحباب، کراهت، اباحه) براساس تقدیم حکم ثانوی بر حکم اولی و در سایر احکام بر مبنای صدور حکم ولائی تبیین شد.

تزاحم، حفظ نظام، حکم ثانوی، حکم ولائی، عبادت.