مهدی اخلاصی - طلبه مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام. رشته فقه و اصول . قم
علی رضا مجد آرا - دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی. قم
سیدمجتبی میرتبار - دانش پژوه گروه فقه پزشکی مر کز فقهی ائمه اطهار سلام الله علیهم

نهاد دعا از زوایای مختلفی نیازمند تحلیل است، زیرا اعتقاد به دعا از سویی نشانگر عاملیت الهی در جهان هستی است و از سوی دیگر امید بخش انسان در مواجه و دفع بلایای ناگوار است. مهم تر آن که استجابت و اثرگذاری دعا در فرایند نظامی رخ می نماید که قانون علیت از اصول بنیادین آن به شمار می رود.از این رو، پذیرش دستیابی به مطلوب در فرایند دعا با تردید هایی روبه رو شده است که با توجه به تاثیرات عمیق نهاد دعا در نظام اعتقادی، ارائه دیدگاهی منجسم و برآمده از واقعیت امری ضروری است. بدین منظور، تلاش های فراوانی برای تحلیل چگونگی استجابت دعا صورت پذیرفته است به طوری که برخی دعا را برآمده از دخالت باری تعالی دانسته و آن را ناقض قوانین طبیعت می دانند. در مقابل برخی تحقق یک پدیده در عالم قانونمند طبیعت را به عنوان برآیندی از استجابت دعا، انکار نموده اند. بر این اساس، هدف از این نوشتار که با روش تحلیلی – اسنادی سامان یافته، بررسی چگونگی تاثیر دعا در منظومه قوانین طبیعت به عنوان یکی از چالش های زندگی مومنانه است . یافته های این پژوهش نشان میدهد که از منظر قرآن کریم استجابت دعا نه تنها برخلاف قوانین حاکم بر طبیعت نبوده، بلکه در راستای قانون علیت است، منتهی باید توجه داشت که علت هیچ پدیدهای منحصر به علتهای شناخته شده آن نیست و می توان فرایند استجابت دعا را در نظام علیت با تاثیر گذاری علل فراطبیعی تبیین نمود.

دعا، قوانین طبیعت، عاملیت الهی، علل طبیعی ، علل فراطبیعی.