حمیدرضا گازر - اعضای هیئت علمی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی
افشین ایوانی
کیهان شرافتی

بدلیل حساسیت قابل توجه دانه های برنج برداشت شده به تغییرات رطوبت و دمای محیط، فرآوری و تبدیل این محصول دارای مخاطرات زیادی در مراحل مختلف منجمله مرحله خشک کردن و فرآوری می باشد. تولید صنعتی این محصول در کشورهای پیشرو در جهان منجمله هند و پاکستان توانسته است تا حد قابل ملاحظه ای از ضایعات موجود و هزینه های تولید بکاهد و همین امر موجب شده تا این دو کشور بازارهای جهانی برنج را بطورقابل ملاحظه ای در اختیار بگیرند. عمده شالیکوبی های کشور ما در استانهای گیلان و مازندران متمرکز بوده و عملیات مشابهی در رابطه با فرایند تبدیل برنج در آنها انجام می شود. استفاده از دستگاهها و سیستم های قدیمی ومستهلک موجب تحمیل خسارات قابل توجهی ( 20 تا 25 %) به زارعین و تولید کنندگان برنج میشود. عدم ارزیابی فرایند تبدیل شلتوک، انرژی مصرفی و دستگاههای مورد استفاده، فقدان سیستمهای صنعتی تولید و اصرار به ادامهتولید به روش سنتی و بعضاً اجبار در کاربرد دستگاههای فرسوده، غیر استاندارد و فاقد کیفیت مناسب درایستگاههای شالیکوبی موجب تحمیل ضررهای هنگفتی به شالیکوبان و مانعی بر سر راه خودکفایی این محصول شده است. در کنار اینها عدم بهره برداری از تکنیک های کاربردی فرآوری برنج نظیر پاربویلینگ در فرایند تبدیلارقام پرمحصول و عدم فرهنگ سازی در تغییر ذائقه مصرف کنندگان مانع از ثبات بازار و رونق اقتصادی مناسب این بخش شده است. در راستای بهبود فعالیت فرآوری برنج ، نوسازی و اصلاح کارگاههای موجود شالیکوبی درجهت کاهش ضایعات محصول به کمتر از 5% می توان از الگوهای موفق صنعتی استفاده نمود و بعنوان راهکار پیشنهادی در سه مرحله به اجرای آن اقدام کرد. یکی از این الگوهای مناسب، طرح موفق ارتقاء سطح کارگاه هایقطعه سازی در صنایع خود رو سازی بود. در این الگو با ایجاد سیستمهای مهندسی کیفیت و کنترل فرایند ضمن کاهش مصرف انرژی و هزینه های تولید موجب ارتقاء سطح کارگاههای تولیدی و بهبود قابل توجه کیفیت محصول شد. تشریح مطالب فوق دراین مقاله به تفصیل مورد بحث واقع شده و در خاتمه راهکارهای لازم جهت بهینه سازی شالیکوبی های برنج ارائه خواهند شد

شلتوک، برنج ، مهندسی کیفیت، شالیکوبی