محسن حبیبی - استادیارگروه فلسفه، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
علیرضا قدردان - مدرسه علمیه دارالسلام، تهران
احمد شهرابی فراهانی - دانشجوی دکتری گروه اخلاق، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران

معنای لغوی (اساسی) ماده «ح ف ظ» از آن جهت که در مقابل معنای «ن س ی» قرار دارد؛ در موضعی بکار میرود که به جهت تعهدپذیری و کمی غفلت و وفاداری کامل ذهن در فرایند ذخیره سازی مفاهیم، موجودی ترک نشده و در نتیجه سالم مانده و هلاک و ضایع نشود. همچنین تفاوت این ریشه با دیگر ریشههایی که به لحاظ معنایی، شبیه ماده «ح ف ظ» اند در این است که این ماده، مانند ماده «رعایه» سبب عدم هلاکت را بیان نمیکند، یعنی در فرایند خود حالت خاصی را در بر نداشته و محل تحقق حفاظت نیز باید قابل جمعآوری و نگهداری، متناهی و قابل حصر باشد. همچنین در این ماده، زمان و استمرار آن مورد توجه نیست. بنابراین با توجه به تدریج موجود در معنای فعل «نزلنا» در آیه نهم سوره حجر و با این که «الذکر» نزولی تدریجی دارد، از آن جهت که واژه «الحافظون»، از سویی دلالت بر محل تحققی متناهی و جمع آوری شده داشته و از سویی دیگر، زمان و استمرار در آن مد نظر نیست و توجهی به زمان در آن نیست، معنای ثبوت و پایداری حفاظت را متبادر میسازد. به بیان دیگر تنها با بهرهگیری از معنای لغوی حافظ برای حفاظت، با حرکت تدریجی محفوظ (الذکر) در طول زمان حرکت نمیکند. یعنی خداوند تمام قرآن کریم را در همه زمانها محافظت مینماید.

ماده «حفظ», معناشناسی, معنای اساسی, معنای نسبی, میدانهای معنایی