بهارک امید ساجدی - دانشجوی کارشناسی ارشد، زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور تبریز، ایران، تبریز

توکل مفهومی دینی قرآنی است که در فرهنگ و اندیشه اسلامی از اهمیت زیادی برخوردار است. به تبع تاکید و سفارشتوکل در بستر دینی و قرآنی این مفهوم به طور گسترده در سایر حوزههای اندیشه و تفکر اسلامی از جمله عرفان و تصوفنیز انعکاس یافته است. توکل در عرفان و تصوف اسلامی در شمار مقامات عرفانی بسیار مهم قرار دارد که سایر مراحلسلوک وابسته به آن است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی در پی بررسی توکل در اسرارنامه عطار است که از افرادبرجسته حیطه عرفان و تصوف اسلامی به ویژه حوزه ادبیات عرفانی منظوم به شمار میرود. توکل یکی از مفاهیمی استکه در آثار عطار از اهمیت ویژهای برخوردار است، این مفهوم نزد وی به معنای اعتماد به خدا و تسلیم شدن در برابر ارادهاوست. مظاهر و نشانه های این مفهوم نیز در جایجای اشعار این عارف موج میزند. توکل در نظام عرفانی عطار دارایسطح بسیار گسترده ای است و او معتقد است این مفهوم با سایر مفاهیم عرفانی نیز تلازم و پیوستگی دارد. این مفهوم درنظام اعتقادی این عارف به معنای اعتماد و اطمینان به خداوند در کنار جهد و تلاش در امور است و هرگز به معنای جبر وانفعال نیست، اگر جبری هم در اشعار او دیده میشود این جبر، نوعی جبر عرفانی است که حاکی از تسلیم بودن در برابراراده خداوند است. توکل در نظر عطار آثار قابل توجهی دارد که از مهمترین آنها میتوان به قرب الهی اشاره نمود.

توکل، عرفان اسلامی، اسرارنامه، عطار