داریوش خوشبخت - دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه تهران

مواد باستان شناسی اگر در جایگاه تحلیل و بررسی دقیق قرار بگیرند همواره نمودی هستند از رفتارهای انسان در طول تاریخ ودریچه ای محسوب می شوند برای آگاهی از افکار و ذهنیت انسان های گذشته که با اهداف متفاوت این ذهنیت را با توجه بهشرایط زمانی خود در قالب های گوناگون به عمومیت رسانده اند.کتیبه های باستانی از جمله نمونه مادی این ذهنیت ها محسوبمی شوند که به آگاهی ما در مورد تفکرات عمومی موجود با جنبه های سیاسی و اجتماعی در یک دوره تاریخی می افزایند. کتیبهها همواره در کنار منابع مکتوب تاریخی برای فهم بهتر و تایید و تطبیق موضوعات مرتبط مورد استفاده قرار می گیرند. در مواردیمانند کتیبه بیستون آنچه از متن کتیبه مفهوم می گردد به دلیل عدم تطبیق در برخی موارد با گزارش منابع تاریخی همواره موردبحث و نقد بوده که هویت موضوعات روایت شد در متن کتیبه را نیز با چالش ها و ابهامات گوناگونی مواجه می کند. اینکهداریوش اول با استفاده از قدرت سیاسی خود و استفاده از ابزاری مانند کتیبه نگاری سعی در تبلیغات و نفوذ در جامعه برای ایجادمقبولیت داشت یا این اقدام او را انتقال پیامی برای آیندگان خود طبق الگوی پیشینیانش بدانیم، هردو دیدگاه با رویکردی تاریخیمطرح می شوند و برای تایید این مباحث باید رویکردها و شواهد باستان شناسی را نیز در بررسی خود دخیل کنیم. در این شرایطنتیجه حاصله اینگونه خواهد بود که داریوش با ایجاد کتیبه بیستون که در محتوای متن آن از پروپاگاندا استفاده کرده و حقایق رادر جهت اهداف سیاسی و شخصی خود تغییر داده است، انگیزه ای جز تبلیغات برای کسب صلاحیت و مشروعیت در جامعهنداشته و از این رو از مهم ترین و پر کاربردترین ابزار تبلیغاتی عصر خود یعنی کتیبه نگاری استفاده کرده است که در راستای اینتبلیغات رونوشت هایی از متن کتیبه را نیز به مناطق مختلف ارسال کرده است.

کتیبه نگاری، بیستون، پروپاگاندا، تاریخ