علی عزیزی - استادیار موسسه تحقیقات جمعیت کشور
رسول صادقی - دانشیار جمعیت شناسی دانشگاه تهران و محقق موسسه تحقیقات جمعیت کشور

خشک سالی یکی از عوامل موثر در مهاجرت های اکولوژیکی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد. در این مقاله منطقه شمالغرب کشور (استان های آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل) جهت بررسی رابطه بین خشک سالی اقلیمی و مهاجرت انتخاب شد. بدین منظور از شاخص استاندارد بارش برای پایش خشک سالی در منطقه مورد مطالعه استفاده شد. مقادیر شاخص استاندارد بارش برای یک دوره ۳۰ ساله و با استفاده از داده های ۱۲ ایستگاه سینوپتیک محاسبه گردید. سپس منطقه مورد مطالعه با بهره گیری از داده های حاصل در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی پهنه بندی شد. شاخص میزان خالص مهاجرت نیز برای سه دهه اخیر، محاسبه شد. برای بررسی رابطه خشکسالی و مهاجرت از رگرسیون وزنی جغرافیایی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده گردید. نتایج پایش خشک سالی نشان داد که الگوی مکانی فراوانی رخداد خشک سالی عموما از جنوب غرب به سمت سایر جهات جغرافیایی به ویژه مناطق شرقی و شمال شرق منطقه مورد مطالعه گسترش دارد. تحلیل موازنه مهاجرتی نیز نشان داد که در دوره مورد بررسی اکثر شهرستان های منطقه مورد مطالعه (حدود ۷۵ درصد) از موازنه مهاجرتی منفی برخوردار بوده اند. در نهایت نتایج کلی تحلیل رگرسیون وزنی جغرافیایی نشان از وجود ضریب تعیین (R۲) نسبتا کم (۲۱.۵ درصد) در بین متغیر مستقل و وابسته است.

مهاجرت اکولوژیک, خشک سالی, شاخص SPI, میزان خالص مهاجرت, GWR