علیرضا دهقان پور - دانشگاه خوارزمی، تهران، استادیار گروه معارف اسلامی
ژیلا بخشی - دانشگاه خوارزمی، کارشناسی ارشد، گروه معارف قرآن

روش اطمینان بخش در فهم و تفسیر یک متن، به سخن درآورن متن است؛ از طرف متن سخن گفتن نیست. یکی از روش های فهم متن، روش سمانتیک (معناشناسی) است. هدف اصلی روش معناشناسی، جلوگیری از اعمال نظر مفسر و دست یافتن به مراد نویسنده است. معناشناسی در قرآن، عبارت از شناخت معنای مفردات و تعابیر قرآنی در گذر تاریخ و نیز در خود قرآن است. واژه هایی که مفهومشان از وجوه مشترکی برخوردار باشند، به یک حوزه معنایی تعلق دارند. برای اینکه واژگان یا نشانه های زبانی بتوانند پیامی را برسانند، باید طبق روال خاصی در کنار هم قرار بگیرند. شناخته شده ترین روابط مفهومی را می توان شمول معنایی، هم معنایی، جزءواژگی، تقابل معنایی وتباین معنایی برشمرد. از بررسی رابطه همنشین های یک واژه، معنای آن به وضوح فهم می شود. این مقاله با روش تحلیلی تبیینی با بکارگیری روابط مفهومی در برخی آیات، به این شیوه از تفسیر می پردازد. هدف اصلی این مقاله آشنایی با روش سمانتیک در تفسیر آیات قرآن است. به عنوان نمونه ،در سوره زمر آیه دهم: یا عباد الذین آمنوا اتقوا ربکم للذین احسنوا فی هذه الدنیا حسنه تقوا همنشین احسان است. احسان در کنار تقوا که مینشیند، یکی از ابعاد معنایی آن آشکار شده و معنای آن می شود: «انجام عمل نیکی که با حفظ نفس همراه است.» نتایج حاکی از آن است که در تفسیر مفردات و ترکیبات قرآن، بهتر است با اتخاذ روش معناشناسی به جای مراجعه خام به میراث لغوی، از پیش فرضهای بعضا ناسازگار مفسران، تناقض گویی ناخواسته و تفسیر به رای جلوگیری شود.

قرآن، معنا شناسی، تفسیر، روابط مفهومی