نادر میرزاده کوهشاهی - استادیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران
سیده منیره حسینی - دانشجویی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، پردیس کیش دانشگاه تهران

یکی از قواعد فقهی، قاعده حفظ نظام است. فقیهان در بسیاری از ابواب فقهی همچون معاطات ، لزوم پرهیز از اختلال نظام را مبنای استدلال های خود قرار داده اند و از این حیث مورد توجه آنان بوده است. در این مورد دو دیدگاه مهم مطرح است. طبق یک دیدگاه ، در سخنان حضرت امام خمینی(ره) ضرورت حفظ نظام اسلامی، بیشتر به حفظ ساختار سیاسی قدرت و حاکمیت تفسیر شده است ، در حالی که طبق دیدگاه دوم و در نظر برخی دانشوران ضرورت حفظ محتوای نظام اسلامی ، در کنار حفظ ساختار نظام سیاسی مورد توجه است که به معنای حفظ جان، مال و ارزش هایی چون رعایت اصل اصیل عدالت بخصوص عدالت اجتماعی است. مساله اصلی این است که حفظ نظم و ساختار سیاسی نظام و به تبع آن حفظ ، امنیت و استقلال ، گاهی با رعایت عدل و انصاف مزاحمت ایجاد می کنند. مقاله به روش توصیفی- تحلیلی سعی در تبیین تزاحم مذکور و راهکار خروج از آن را دارد. به نظر میرسد حفظ نظم و امنیت در معنای استقلال نظام سیاسی از وابستگی به بیگانگان ، امری مسلم و بلکه بدیهی و ضروری و خالی از مناقشه باشد . اگر چه حفظ نظام در معنای برقراری نظم و امنیت داخلی نیز از لوازم اقتدار یک حکومت است ، اما تصریحات متعدد قران، روایات، و سیره عملی امام علی (ع) و کلام بزرگان ، مبنی بر اهمیت والای عدالت، مبین این امر مهم است که در حکومت اسلامی فارغ از دو دیدگاه فوق ، و با دقت در سیره و سایر نصوص فرمایشات امام خمینی(ره) ، هماهنگی و تعادل بین دو مقوله نظم و عدالت به عنوان مشخصه اصلی نظام حکومتی مطرح است. عدالت بدون نظم ، امکان تحقق ندارد و نظم خالی از عدالت ، محتوای نظامو حکومت را تهی می نماید. از همین رو دقت در مبانی فقه سیاسی حضرت امام خمینی (ره) که موید همین فرضیه است، اهمیت پیدا می کند. مقاله به شیوه توصیفی – تحلیلی تنظیم شده است.

عدالت، حفظ ساختار نظام، امنیت، استقلال ، حفظ محتوای نظام، امام خمینی(ره)