عطا امینی - دانشیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کردستان ، سنندج
مهدی کرمی مقدم - دانشیار گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور، ایران
محمدحسین سدری - استادیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کردستان ، سنندج
سمیه کاظمی - دانشجوی دکتری اقتصاد کشاورزی ، گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه کردستان، سنندج

در سال های اخیر، با تغییر کاربری و توسعه اراضی کشاورزی در حوضه های کشور، میزان فرسایش و تولید رسوب افزایش یافته است. با توجه به اینکه در بیشتر زیرحوضه ها، آمار ایستگاه های رسوب سنجی به صورت درازمدت ثبت نشده است، برآورد میزان رسوب و فرسایش با مشکلاتی مواجه است. هدف از این پژوهش تعیین عوامل موثر در فرسایش و رسوب و تعیین مقادیر کمی فرسایش در حوضه آبخیز خورخوره در استان کردستان است. به این منظور، ابتدا با استفاده از نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی و عکس های هوایی در محیط GIS، نقشه نوع و گونه های فرسایش تهیه شد و این نقشه ها، با بررسی های صحرایی، تدقیق و ارزیابی شدند. براساس مدل MPSIAC، عوامل نه گانه موثر در فرسایش درمورد تمامی زیرحوضه ها، به تفکیک بررسی شد و امتیازات هر عامل به دست آمد. با جمع امتیازات عوامل، درجه رسوب دهی برای هر زیرحوضه تعیین و سپس مقدار رسوب و فرسایش ویژه و فرسایش کل در هر زیرحوضه محاسبه شد. نتایج نشان داد عوامل توپوگرافی و وضعیت فعلی فرسایش بیشترین نقش و عامل آب وهوا کمترین نقش را در میزان رسوب دهی حوضه دارند. طبق نتایج، ۹۲% کل حوضه دارای درجه رسوب دهی زیاد در کلاس فرسایش درجه چهار است. نسبت رسوب تحویلی حوضه (SDR) بین ۳۲ تا ۵۰% متغیر است. کمترین و بیشترین مقدار فرسایش ویژه در زیرحوضه های متفاوت، به ترتیب معادل ۱۰ و ۳۵ تن بر هکتار در سال، به دست آمد. مقدار رسوب ویژه و فرسایش ویژه کل حوضه نیز، به ترتیب ۴/۶ و ۴/۱۷ تن بر هکتار در سال، حاصل شد.  

روش MPSIAC, سامانه GIS, رسوب, فرسایش, مدیریت حوضه