رضا سکوتی نسیمی - استاد گروه حقوق دانشگاه تبریز
سیدمحمدتقی علوی - استادگروه حقوق دانشگاه تبریز
محمدرضا رشیدی احمدآبادی - دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه تبریز

به نظر فقها و حقوق دانان قواعد حاکم بر ارث به عنوان قواعد آمره یا به اصطلاح از احکام شمرده می شوند، لذا غیرقابل تغییرند و هر گونه اعمال اراده ای در آن، چه از سوی مورث و چه از جانب ورثه محکوم به بطلان است. از سوی ورثه این اعمال اراده می تواند صور ت های مختلفی داشته باشد؛ ازجمله اسقاط ارث و انتقال سهم الارث. بااین حال، به نظر می رسد که در موارد متعددی چنین اعمال اراده ای منطبق با قواعد حقوقی باشد. درواقع در بسیاری از موارد، این اعمال اراده، خود عمل حقوقی مستقلی است که باید قواعد آن در چارچوب قواعد حاکم بر اعمال حقوقی (عقد یا ایقاع) بررسی شود، نه آنکه با استناد به عبارات کلیشه ای چون «ارث از قواعد آمره است»، اعمال اراده صورت گرفته را باطل تلقی کرد. بنابراین، لازم است تا در درجه اول مصادیق و صوری که این اعمال اراده از سوی ورثه در قواعد ارث صورت می پذیرد، شناسایی شود و در مرحله بعد ماهیت حقوقی آن به صورت مستقل مشخص گردد و در پایان وضعیت حقوقی این عمل حقوقی از نظر صحت یا بطلان با توجه به ماهیت حقوقی مستقل همان عمل حقوقی ارزیابی شود.

اراده, ارث, قاعده آمره, ورثه