روح الله اکرمی - استادیار دانشگاه قم
جلال الدین قیاسی - استاد یار دانشگاه قم

دفاع مشروع به عنوان یکی از علت های توجیه کننده جرم، در صورت وجود شرایط متعددی مانند حال بودن خطر، ضرورت، و تناسب اقدام دفاعی، ممکن است موجب اباحه عمل به ظاهر مجرمانه شود. با وجود این، افراد در شرایطی برای دفاع از حقوق خود در برابر تعرض های احتمالی از برخی ابزارها و وسایل دفاعی، مانند تله های انفجاری، حفر چاه در منزل یا نگهداری حیواناتی مانند سگ نگهبان، استفاده می کنند که در اثر آنها ممکن است آسیب هایی به کسانی که داخل چنین مکان هایی می شوند، وارد آید. این اقدامات، هم از نظر مشروعیت انجام آن ها و هم مسئولیت ناشی از آسیب های حاصل از آنها، از منظر حقوقی محل ابهام است. در نوشتار حاضر این موضوع با ملاحظه مقررات موضوعه و مبانی فقهی بررسی، و چنین نتیجه گرفته شده است که نفس کاربرد چنین ابزارهایی در ملکی که مرتکب حق تصرف در آن را داشته باشد، به شرط متعارف بودن، منع حقوقی ندارد، اما آسیب های ناشی از اثرگذاری وسایل یادشده موجب مسئولیت مدنی و کیفری مرتکب خواهد شد؛ مگر آنکه شرایط مشروعیت دفاع مانند ضرورت و تناسب در آن احراز شود. همچنین در راستای این بحث، به بررسی تطبیق مواضع برخی نظام های حقوقی دیگر پرداخته شده است.

ابزارهای دفاعی, حقوق جزا, دفاع مشروع, مسئولیت کیفری