فرزانه وردی زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد، فراوری محصولات شیلاتی، بخش مهندسی منابع طبیعی و محیط زیست، دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
صدیقه بابایی - بخش مهندسی منابع طبیعی و محیط زیست- دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
زهرا موسوی - دانشجوی کارشناسی ارشد، فراوری محصولات شیلاتی، بخش مهندسی منابع طبیعی و محیط زیست، دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
محمود ناصری - دانشیار بخش مهندسی منابع طبیعی و محیط زیست، دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز

زمینه مطالعاتی: بهره برداری از روغن پسماند ماهی قزل آلای رنگین کمان به عنوان یک محصول ارزشمند در تغذیه انسان و دام. هدف: ارزیابی کیفیت روغن پسماند ماهی قزل آلای رنگین کمان و مقایسه آن با روغن های آفتابگردان و کلیکا بعنوان پرکاربردترین روغن ها در صنایع خوراک انسان و دام. روش کار: روغن ماهی کیلکا و آفتابگردان بلافاصله پس از تولید، از کارخانه خریداری گردید. امعا و احشا ماهی قزل الا از یک فروشگاه محلی تهیه و روغن آن به روش سرد استخراج شد. شاخص های کیفی پراکساید، تیوباربیتوریک اسید، اسید های چرب آزاد بررسی و در پایان با بهره برداری از مدل فضای رنگیCIELab شاخص های سفیدی، زردی و قهوه ای بودن روغن ها مقایسه گردید. نتایج: بدون بکارگیری فرآیند تصفیه و استفاده از پاداکسندها، کیفیت روغن پسماند در محدوده مجاز مصرف انسان گزارش شد. نتایج نشان داد روغن کیلکا با در نظر داشتن شاخص پراکساید و تیوباربیتوریک اسید نازلترین کیفیت را داشت. اسید های چرب آزاد در روغن پسماند از دو روغن دیگر بالاتر بود. اکسیداسیون چربی و تولید محصولات غیرفرار کربونیلی منجر به تغییر رنگ روغن کیلکا شد. نتایج رنگ سنجی ضمن تایید آنالیز های شیمیایی حاکی از بالاتر بودن شاخص قهوه ای شدن روغن کیلکا بود، درحالیکه شاخص سفیدی روغن پسماند و آفتابگردان برتر از کیلکا گزارش شد. در بسیاری از شاخص های فساد از جمله پراکساید، TBA، قهوه ای شدن، زرد شدن و سفیدی، تفاوت معنی داری در کیفیت روغن پسماند و آفتابگردان مشاهده نشد. نتیجه گیری نهایی: روغن پسماند از نظر شاخص های کیفیت و رنگ در وضعیت مناسبی قرار داشت. استفاده از فرآیند های تکمیلی تصفیه و پاداکسند ها می تواند در افزایش طول دوره ماندگاری و استفاده بیشتر این روغن موثر باشد.

اکسیداسیون روغن, روغن ماهی, فساد اکسیداتیو, قزل آلای رنگین کمان