تاثیر اندیشه های عرفانی در تزئینات معماری بناهای دوره ایلخانی نمونه مطالعاتی: مسجد جامع ورامین

طی دوران­های مختلف تاریخی تحولات سیاسی، اجتماعی و مذهبی به بهترین شکل در هنر و معماری ظاهر شده به­گونه­ای­ که آثار معماری هر دوره، نشان دهنده باورها و اندیشه های غالب آن جامعه است؛ بر جامعه ایلخانی نیز اندیشه های عرفانی و تصوف حاکم بوده­است. در این دوره آموزه های عرفانی در تمامی بخش های جامعه، به­خصوص معماری و تزئینات معماری، گسترش یافت؛ به­طوری­که در اکثر بناهای این دوره این تاثیرات مشهود است. موضوع مقاله حاضر، بررسی تاثیر اندیشه های عرفانی در تزئینات معماری دوره ایلخانی و تزئینات مسجد جامع ورامین، به­عنوان یکی از بناهای مهم این دوره است. به عبارتی این پژوهش به بررسی نمود عرفان در آثار و تزئینات معماری دوره ی ایلخانان مغول می پردازد. روش­تحقیق مقاله، بررسی و تحلیل­های تفسیری-تاریخی متون و آثار معماری دوره ایلخانی است. از یافته­های پژوهش این شواهد حاصل می­شود که تصوف و اندیشه های عرفانی، حکومت و معماران ایلخانی را تحت­تاثیر قرار داده و این تاثیرات در تزئینات معماری بناهای این دوره به­ویژه در تزئینات مساجد نمایان است. در مسجد جامع ورامین از هر سه نوع تزئینات (هندسی، گیاهی و کتیبه ای) استفاده شده­است که این طرح ها به­طور عمده هندسی و یا کتیبه ای هستند. با این وجود نقوش گیاهی نیز، هرچند اندک ولی در بنا وجود دارند. این کتیبه ها دارای مضامین دینی و یا تاریخی هستند که کتیبه های تاریخی جهت توضیح چگونگی و زمان آغاز بنا  به­ کار می روند. همچنین در طرح های هندسی که بیشترین حجم تزئینات را به خود اختصاص داده و با اسلوب بسیار موثری نیز به­کار رفته اند از مفاهیم نمادین اعداد و اشکال به ­وفور استفاده شده که به مضامین عرفانی اشاره دارند.

Keywords:

اندیشه های عرفانی , تزئینات معماری , معماری ایلخانی , عرفان در معماری , مسجدجامع ورامین