زهره ناعمی - استادیار زبان و ادبیات عربی گروه عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
فرهنگ مفاخری - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی گروه عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

ادبیات علمی- تخیلی یکی از انواع ادبی است که پس از جنگ جهانی دوم و صنعتی شدن جوامع در ادبیات داستانی مطرح شده است. یکی از مهم ترین درون مایه های این نوع ادبی، پرداختن به مسائل اجتماعی و انسانی است که در ادبیات عربی جلوه ویژه تری یافته است. ادبیات علمی- تخیلی عربی پیرامون موضوع قدرت مفهوم سازی می کند که به نظر می رسد تا حدی نزدیک به تئوری «زیست­قدرت» در اندیشه میشل فوکو است. رمان «السید من حقل السبانخ» اثر صبری موسی یکی از برجسته ترین آثار علمی- تخیلی عربی است که این تحقیق در تلاش است با تکیه بر تئوری «زیست ­قدرت»، به خوانش جدیدی از این رمان بپردازد تا مشخص شود که چگونه یک اثر علمی- تخیلی عربی درباره «قدرت» مفهوم سازی می کند. این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی- نقدی به بررسی این رمان پرداخته و نتایج به دست آمده حاکی از آن است که این رمان تا حد زیادی منطبق با تئوری زیست­قدرت است؛ نویسنده در این رمان قدرتی را به نمایش می گذارد که نه تنها در یک قالب نرم اعمال می شود بلکه همانند هوایی که تنفس می شود و در تمامی روابط اجتماعی جاری و ساری است و بر تمام جنبه های زندگی شهروندان تاثیر می گذارد و اعمال قدرت نه بر کشتن بلکه بر زندگی بخشیدن تکیه دارد و رژیم حاکم تضمین کننده زندگی سالم و امن برای تمامی شهروندان است. این نوع از قدرت در بطن جامعه بروز پیدا کرده است که همه شهروندان را هم به شکل فردی نظارت می کند و هم جمعیت را به مثابه یک موجود زنده تحت نظارت خود دارد.

زیست قدرت, میشل فوکو, ادبیات علمی تخیلی, صبری موسی, السید من حقل السبانخ