محسن جهان - گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
محمد بهزاد امیری - مجتمع آموزش عالی گناباد، گناباد، ایران.
میلاد صالح آبادی - مجتمع آموزش عالی گناباد، گناباد، ایران.
نگار ناصری - مجتمع آموزش عالی گناباد، گناباد، ایران.
صدیقه عباسی - گروه اگرواکولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

به‎منظور بررسی اثر کاربرد هم زمان نیتروژن و نهاده‎های بوم‎سازگار در سطوح مختلف آبیاری و تعیین عامل‎های موثر بر کارآیی مصرف آب ذرت دانه‎ای (Zea mays L.)، آزمایشی در سال زراعی ۱۳۹۵- ۱۳۹۴ در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد به‎صورت کرت‎های خرد شده در قالب طرح پایه‎ی بلوک‎های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. سطوح آبیاری در دو سطح (۵۰ و ۱۰۰ درصد نیاز آبی) در کرت‎های اصلی و تیمارهای تغذیه‎ای در پنج سطح (۱- نیتروژن خالص + سوپرجاذب رطوبت، ۲- سوپرجاذب رطوبت + هیومیک اسید + سالیسیلیک اسید، ۳- هیومیک اسید + سالیسیلیک اسید + نیتروژن خالص، ۴- هیومیک اسید + سالیسیلیک اسید + نیتروژن خالص + سوپرجاذب رطوبت و ۵- شاهد) در کرت‎های فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که اگر چه کاربرد کلیه‎ تیمارهای تغذیه‎ای در بهبود کارآیی مصرف آب موثر بود، ولی در هر دو شرایط ۵۰ و ۱۰۰ درصد نیاز آبی بیشترین کارآیی مصرف آب در تیمار کاربرد هم زمان نیتروژن، سوپرجاذب، هیومیک اسید و سالیسیلیک اسید به دست آمد. بیشترین عملکرد دانه (۱۷۵۴۲ کیلوگرم در هکتار) در تیمار کاربرد هم زمان نیتروژن، سوپرجاذب، هیومیک اسید و سالیسیلیک اسید و تامین ۱۰۰ درصد نیاز آبی و کمترین عملکرد دانه (۱۲۵۱۵ کیلوگرم در هکتار) در شاهد و تامین ۵۰ درصد نیاز آبی به دست آمد. با توجه به نتایج تجزیه‎ عاملی، متغیرها به دو عامل تجزیه شدند. عامل اول ۵۹ درصد از واریانس متغیرها را تبیین کرد. متغیرهای عملکرد دانه، عملکرد ماده‎ی خشک، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و نیتروژن، فسفر و پی‎اچ خاک روی عامل اول و متغیرهای وزن دانه در بوته، شوری خاک و کارآیی مصرف آب روی عامل دوم بیشترین بار را داشتند. در عامل اول، متغیرهای مهمی نظیر عملکرد دانه و عملکرد ماده‎ خشک و خصوصیات رشدی قرار گرفتند، بنابراین می‎توان این عامل را توصیف‎کننده‎ عملکرد و عامل دوم که دارای بیشترین بار روی کارآیی مصرف آب بود، عامل کارآیی مصرف آب نامید. به‎طور کلی، با توجه به یافته‎های این پژوهش، به‎نظر می‎رسد که کاربرد هم زمان نیتروژن و نهاده‎های بوم‎سازگار ضمن بهبود عملکرد و خصوصیات رشدی گیاه، می‎تواند کارآیی مصرف آب را بهبود بخشد. 

تحلیل عاملی, تنش خشکی, سالیسیلیک اسید, سوپرجاذب, هیومیک اسید