صادق کریمی - دانشیار اقلیم شناسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
حسین غضنفرپور - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
مصطفی چالشتری خبازی - دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
اصغر حیدری - دانشجوی دکتری، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران
مهلا شجاعی اناری - دانشجوی دکتری، دانشگاه اوتوش لورند مجارستان، بوداپست، مجارستان

در برخی کلانشهرهای ایران پدیده جزایر گرمایی تا حدودی قابل تعمیم و مشاهده است. وجود ساختمان های بلند، ترافیک، فشردگی جمعیت در مراکز گرهگاهی و به خصوص محدوده مرکزی شهر باعث ایجاد جزیره گرمایی در شهر می شود. در این پژوهش به شناسایی زمانی- مکانی جزایر گرمایی دوره سرد سال طی سال های ۱۹۸۴ تا ۲۰۱۹ و تحلیل زمینه های موثر در شکل گیری آن ها با تاکید بر تغییرات کاربری اراضی، بافت، بلندمرتبه سازی، پوشش زمین و متغیرهای اقلیمی در شهر تهران پرداخته شد. پژوهش حاضر که مبتنی بر استخراج تصاویر ماهواره ای لندست صورت گرفته، با استفاده از شاخص های NDVI ، LSE، ISA و LST به تولید نقشه های شاخص های مذکور پرداخته که مبنای تجزیه و تحلیل ها قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که مقادیر بالای LST در مناطقی از سطح شهر تهران گسترش یافته که شاخص NDVI در آنجا نسبتا پایین و شاخص ISA بالا بوده است. لذا اگرچه تشکیل جزایر گرمایی در زمستان کمی دور از انتظار است، اما بخش های کوچکی از نواحی شمال، شمال غرب، جنوب و جنوب غرب شهر در مناطق ۱، ۵ و ۱۸ که عموما در معرض دائمی جزایر گرمایی است که با کاربری های متراکم و نقاط عاری از پوشش گیاهی همگام است. لکه های گرم پراکنده در نواحی مذکور با پوشش دمایی بالاتر از ۲۰ درجه سانتیگراد در میان متوسط دمای شهر که پایین تر از ۱۷ درجه سانتگیراد در طول دوره سرد سال می باشد، گویای این واقعیت است.

شاخص LST, شاخص LSE, شاخص NDVI, جزایر گرمایی, کلان شهر تهران