محمدرضا بخشی - دانشگاه بیرجند
ملیحه فلکی - دانشگاه بیرجند
سارا محبی پور - دانشگاه بیرجند

نقش دانش بومی که حاصل تجربیات چند هزار ساله پیشینیان بوده و در طول زمان با عمل توام شده، در مدیریت منابع آبی بخش کشاورزی غیر قابل انکار است. باغداران خراسان جنوبی نیز با درک محدودیت منابع آبی و به ویژه قنوات، با تکیه بر دانش بومی خود درصدد تطبیق نوع و سطح کاشت محصولات خود با این محدودیت بوده اند. پژوهش حاضر به منظور بررسی نقش دانش بومی آبیاری در تعیین الگوی کاشت محصولات باغی با تاکید بر نقش قنات در سطح ۱۵روستای منطقه القورات از توابع بخش مرکزی شهرستان بیرجند انجام شد. این تحقیق، از لحاظ هدف کاربردی و به شیوه پیمایشی انجام شده است. جمع آوری دادهها از طریق انجام مصاحبههای باز و عمیق، مشاهده مستقیم و بررسی اسناد و مدارک صورت گرفت. با استفاده از فرمول کوکران تعداد ۱۴۶ نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب و سپس پرسشنامههای محقق ساخته به صورت تصادفی توسط باغداران تکمیل گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد دانش بومی آبیاری در تعیین الگوی کاشت محصولات باغی موثر بوده است و بین متغیر دبی قنات و الگوی کاشت محصولات باغی شامل نوع، آرایش و نحوه استقرار و تراکم درختان باغی، رابطه معنیداری وجود دارد. یافته های تحقیق نشان می دهد که باغداران منطقه مورد مطالعه به لحاظ مدیریت بهینه مصرف آب از دانش بومی غنی برخوردار بوده و میتوان با تلفیق آن با دانش فنی، جهت سیاست گذاری در بخش کشاورزی و باغداری از آن بهره برداری نمود.

دانش بومی, قنات, الگوی کاشت, خراسان جنوبی