عبدالله درزی - گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
علی متولی - گروه مهندسی مکانیک بیوسیستم، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
مهدی کیخا - گروه مهندسی آب، دانشگاه زابل

پایداری سیستم های زهکشی زیرزمینی وابستگی زیادی به پایداری اکوسیستم های پذیرنده زه آب دارد. در این تحقیق، با استفاده از مفهوم ارزیابی چرخه حیات، میزان اثربخشی سیستم های مختلف زهکشی زیرزمینی مورد بررسی قرار گرفت. داده های مورد نیاز طی دو فصل کشت کلزا از یک مزرعه دارای سه نوع سیستم زهکشی زیرزمینی معمولی متشکل از عمق ۹/۰ متر و فاصله ۳۰ متر (D۰.۹L۳۰)، عمق ۶۵/۰ متر و فاصله ۳۰ متر (D۰.۶۵L۳۰) و عمق ۶۵/۰ متر و فاصله ۱۵ متر (D۰.۶۵L۱۵) و یک سیستم زهکشی زیرزمینی دو عمقی متشکل از چهار خط زهکش به فاصله ۱۵ متر و با اعماق ۶۵/۰ و ۹/۰ متر به صورت یک درمیان (Bilevel) تهیه شد. همچنین یک کرت فاقد لوله زهکش زیرزمینی نیز به عنوان تیمار (Control) انتخاب شد. پس از برداشت برنج، کلزا به عنوان کشت متناوب با برنج در این اراضی کشت گردید. در مدت مطالعه، میزان مصرف نهاده ها و تلفات آنها به همراه سایر عملیات های مدیریتی و زراعی ثبت شد. تجزیه و تحلیل اثرات زیست محیطی سیستم کشت با استفاده از نرم افزار SIMAPRO ۹.۰ انجام شد. از میان منابع ورودی، انتشار مستقیم از سطح مزرعه، کود اوره و کاربرد ماشین آلات کشاورزی به ترتیب بیشترین سهم را در اثرات زیست محیطی ناشی از کشت کلزا داشتند. بررسی اثرات نهایی نشان داد که سیستم زهکشی Bilevel کارایی مناسب تری نسبت به تیمار کنترل و سایر تیمارهای زهکشی زیرزمینی داشت به طوری که باعث کاهش ۴/۱۷ درصدی اثرات زیست محیطی نسبت به تیمار کنترل شد.

تناوب زراعی, پایداری محیط زیست, شالیزار, معیارهای طراحی