سهیلا سفیدگردیزگرانی - دانش آموخته کارشناسی ارشد توسعه روستایی، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
فرحناز رستمی - استادیار، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران (نویسنده مسئول)
مریم تاتار - دکترای تخصصی ترویج و آموزش کشاورزی، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

زمینه و هدف: تحقیقات بسیاری در حوزه ارزیابی اثرات اجتماعی پروژههای روستایی انجام شده است اما کمتر پژوهشی را میتوان یافت که به بررسی ارزیابی اثرات اجتماعی از دیدگاه ذینفعان پرداخته باشد. این در حالی است که ارزیابی اثرات اجتماعی با مشارکت ذینفعان می تواند منجر به تدوین برنامههای جدیتر، ارزیابی بهتر و مدیریت تضادها در این حوزه گردد. از اینرو مطالعه حاضر در پی کسب بینشی عمیق با استفاده از روش کیفی، اثرات اجتماعی سد را آنگونه که توسط ذینفعان ادراک شده بررسی مینماید. روش کار: تحقیق حاضر از پارادایم کیفی و روش تحقیق توصیفی – تفسیری برای دستیابی به هدف تحقیق بهره برده است. برای این منظور ۱۰ نفر از کارشناسان کلیدی (جهاد کشاورزی استان و شهرستان کرمانشاه، اداره منابع طبیعی و اداره محیط زیست و آبمنطقهای استان کرمانشاه ) و ۲۸ نفر از مردم محلی روستاهای تحت پوشش پروژه مورد مطالعه قرار گرفتند. گردآوری دادهها از طریق بحثهای گروهی متمرکز، مصاحبههای انفرادی عمیق، مشاهده و مطالعه ی اسنادی با متوسط زمانی ۲۵ تا ۴۰ دقیقه انجام شد. مصاحبهها با روش تحلیل محتوای ارتباطی تجزیه و تحلیل شدند. اعتماد پذیری (پایایی)، از طریق کنترل نظرات افراد به وسیله سایر مشارکت کنندگان در مصاحبه و نیز خود باز بینی محقق در طی فرآیند تحلیل داده صورت گرفت. اطمینان بخشی (روایی)، نیز از طریق ارائه کلیه اسناد، یادداشتها و مصاحبههای ضبط شده، پس از تحلیل توسط پژوهشگر به تیم تحقیق صورت گرفت. یافته ها: نتایج مصاحبهها نشان داد که شرکت کنندگان در تحقیق، اثرات سد بر کیفیت زندگی را با بیان ۳۸ مفهوم اثرگذار و بهبود حس مکان را با بیان ۵ مفهوم اثرگذار مثبت ارزیابی نموده و معتقدند اجرای این پروژه منجربه کاهش سرمایه اجتماعی با بیان ۲۳ مفهوم اثرگذار و آسیب به منابع طبیعی و زیست محیطی با بیان ۱۰ مفهوم اثرگذار، شده است. بحث و نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان دهنده تاثیرگذاری اجرای پروژههای توسعه ای بر کلیه ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی ساکنان منطقه می باشد. از این رو به برنامه ریزان و مسئولان توصیه می شود جهت افزایش کارایی و اثربخشی برنامهها در اجرای مداخلات توسعهای در سطح راهبردی به ارزیابی تمام ابعاد توسعه، به ویژه ابعاد اجتماعی ساکنان مناطق متاثر توجه نمایند.

توسعه, ارزیابی اثرات اجتماعی, تضاد اجتماعی, سد گاوشان, ارزیابی اثرات زیست محیطی