شراره جلالی فراهانی - دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی گرمسار
جلالالدین رفیعفر - استاد و عضو هیات علمی دانشگاه تهران.
علیرضا کلدی - استاد و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.

در پژوهش حاضر نه به دنبال آسیب­شناسی بحران مخاطب و نه در پی راهکار­های جذب مخاطب در تئاتر بودیم، بلکه با رویکردی مردم­شناختی و با استفاده از مولفه­های این رشته سعی بر آن داشتیم با طرح پرسش­هایی مرتبط به هم، شناختی نسبی از مردمی که در حال حاضر جمعیت مخاطبان تئاتر را تشکیل می­دهند و به تئاتر شهر و تالار وحدت به عنوان دو قطب اصلی تئاتر کشور مراجعه می­کنند، به نتایجی برسیم. بر این اساس وارد میدان شده و از بین مخاطبان با توجه به سن و جنسیت آن­ها ۷۰ نفر را به صورت اتفاقی انتخاب کرده و با هر یک در حدود ۴۰ تا ۵۰ دقیقه به مصاحبه پرداختیم. روش تحقیق در این پژوهش، کیفی بوده و ابزار تحقیق مصاحبه نیمه­ساختار یافته است. پس از جمع­بندی مصاحبه­ها و دسته­بندی مضامین به تفسیر داده­های به دست آمده پرداخته و در نهایت به این نتایج رسیدیم که اکثر مخاطبان صرفا جهت گذران اوقات فراغت و نه بر اساس نیاز فرهنگی به تماشای تئاتر می­نشینند و چنان چه به لحاظ اقتصادی در مضیقه نباشند، سفر و تفریحات دیگر را به تئاتر ترجیح می­دهند. مصاحبه شوندگان در مجموع به ده علت برای مراجعه به تئاتر اشاره کردند که مهم­ترین آن­ها «صرفا جهت پر کردن اوقات فراغت» بود. اکثر مخاطبان تئاتر دارای ذائقه­های مشابه و در نتیجه ترجیحات فرهنگی یکسان می­باشند. بالای ۴۰ % از جامعه آماری مورد نظر دارای میزان بالایی از سرمایه فرهنگی عینیت یافته بوده و در سرمایه فرهنگی تجسدیافته دچار فقر هستند. برخلاف ذهینت حاکم بر فضای تئاتر، بیش از ۶۰% از مخاطبان را فارغ التحصیلان و یا دانشجویان رشته­هایی غیر از هنر تشکیل می­دهند.

تئاتر, مخاطب, نیاز فرهنگی, اوقات فراغت