دادگر محمدی - مربی بخش تحقیقات اقتصادی-اجتماعی و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران
صادق افضلی نیا - دانشیار بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران

این تحقیق در تناوب گندم-پنبه در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب به مدت چهار سال اجرا و از طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تیمار (بی خاک ورزی، کم خاک ورزی و خاک ورزی مرسوم) و چهار تکرار استفاده شد. در این تحقیق، روش های مختلف خاک ورزی از نظر اقتصادی با هم مقایسه شدند. با برآورد هزینه ها و درآمدهای تیمارهای مختلف و با استفاده از روش ارزش کنونی خالص تغییرات بازده برنامه ای، سودمندترین تیمار انتخاب شد. در تصمیم گیری برای انتخاب شیوه خاک ورزی مناسب، از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می دهد عملکرد گندم و پنبه در تیمارهای مختلف خاک ورزی در اکثر سال هایی که تحقیق ادامه داشته است، اختلاف معنی داری با هم ندارند. روش های کم خاک ورزی و بی خاک ورزی، در مقایسه با خاک ورزی مرسوم، هزینه های تولید را به ترتیب ۵ و ۱۰ درصد کاهش داده اند. روش های کم خاک ورزی و بی خاک ورزی، در مقایسه با خاک ورزی مرسوم، مصرف سوخت را به ترتیب به میزان ۶۰ و ۷۷ درصد کاهش داده اند. در روش های کم خاک ورزی و بی خاک ورزی ظرفیت مزرعه ای موثر افزایش چشم گیری دارد، به طوری که زمان عملیات تهیه زمین در مقایسه با خاک ورزی مرسوم به ترتیب ۶۲ و ۷۴ درصد کاهش یافت. ارزش فعلی بازده برنامه ای در روش خاک ورزی مرسوم (۵۳۶۶۲ هزار ریال) نسبت به ارزش فعلی بازده برنامه ای در روش های کم خاک ورزی (۴۶۳۷۹ هزار ریال) و بی خاک ورزی (۳۸۱۴۹ هزار ریال) بیش ترین مقدار است. با لحاظ کردن مجموعه ای از عوامل در تصمیم گیری، اولا عملکرد در واحد سطح (۳۱۲/۰)، هزینه تولید (۲۲۱/۰) و مصرف آب (۲۱۹/۰) بیشترین وزن را در تصمیم گیری کشاورزان در انتخاب شیوه خاک ورزی دارند و ثانیا سیستم های خاک ورزی حفاظتی در اولویت بالاتری قرار دارند.

بازده اقتصادی, کشت مستقیم, کم خاک ورزی, هزینه تولید