حمیدرضا گازر - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی - وزارت جهاد کشاورزی
محمدرضا علیزاده - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات برنج
محمد یونسی الموتی - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات فنی ومهندسی کشاورزی

در این مقاله، عملکرد و انرژی مصرفی سه نوع کارخانه شالیکوبی سنتی (پوست کن و سفیدکن تیغه­ای)، نیمه­مدرن (پوست­کن غلتک لاستیکی و سفید کن تیغه­ای) و مدرن (پوست­کن غلتک لاستیکی و سفیدکن سایشی) در استان مازندران بررسی و پارامترهای راندمان تبدیل، درجه پوست­کنی، درصد شکستگی برنج قهوه­ای و برنج سفید، درجه سفیدی و برخی شاخص­های کیفی برنج پس از پخت مانند ژلاتینه شدن، نسبت افزایش طول دانه و آمیلوز آن تحقیق شد. نتایج بررسی­ها نشان می­دهد که  در سامانه­های سنتی، نیمه­مدرن و مدرن، میانگین راندمان کلی تبدیل برنج اختلاف معنی­داری وجود ندارد. محدوده تغییرات راندمان تبدیل در سامانه­های مورد بررسی بین ۴۵/۶۲ تا ۶۳/۵۸ درصد است. در سامانه­های تبدیل بررسی شده، عملکرد دستگاه پوست­کن اختلاف معنی­داری دارد. کاربرد پوست­کن غلتک لاستیکی میزان شکستگی دانه برنج را پایین می­آورد و افزودن پادیه به فرایند پوست­کنی در سیستم­های تبدیل جدید موجب افزایش پوست­کنی به بیش از ۹۶ درصد می­شود. از نظر سفیدی برنج، عملکرد سفیدکن­های سایشی به­ طور معنی­داری بهتر از عملکرد سفیدکن­های تیغه­ای است. هیچ سامانه تبدیل در افزایش یا کاهش درصد آمیلوز برنج سفید تاثیر معنی­داری ندارد.  بیشترین درصد افزایش طول دانه برنج بعد از پخت مربوط به برنج تبدیل شده با سامانه سنتی است. شاخص ژلاتینه شدن در برنج سفید در محدوده ۳/۹۷ تا ۳/۹۹ متغیر است. برای خشک کردن یک تن شلتوک به ­طور متوسط حدود ۶۸۳/۸ مگاژول انرژی حرارتی صرف می­شود. همچنین برای تبدیل یک تن شلتوک به برنج سفید نیز به حدود ۱۵۸/۴ مگاژول انرژی الکتریکی نیاز است.

انرژی, برنج, خشک کردن, شالیکوبی