مهدی برجی - کارشناسی ارشد راه و ترابری، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، ایران
منصور حاجی حسینلو - دانشیار، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، ایران
سیدمحمدحسین دهناد - استادیار، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه قم، ایران

تهیه و تدوین راهبرد های کنترل آلودگی هوا یک فرایند نسبتا پیچیده است که جوانب گوناگونی دارد؛ در شبکه­ های حمل ونقل شهری نیز برنامه های توسعه ای وجود دارد، لیکن مدل­ های مورد استفاده عمدتا قادر به بررسی اثرات متقابل و همزمان کاهشی و افزایشی بر آلودگی هوا نیستند. در این پژوهش یک مدل سیستم دینامیک جهت بررسی پارامترهای مختلف موثر بر آلودگی هوا نسبت به بررسی بلندمدت آن ها در دوره زمانی ۲۰ ساله ساخته شده است. مدل مد نظر با ایجاد زیرمدل های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و حمل ونقلی و ارتباط توامان آن ها جهت بررسی نقش برنامه های توسعه ای زیرساخت حمل­ و نقل همگانی در میزان آلودگی هوای شهری توسعه داده شده و به ارزیابی و مقایسه عملکرد حمل ونقل همگانی و کمک به اتخاذ سیاست های راهگشا در جهت برنامه ریزی و مدیریت آتی آن می ­پردازد. جهت ارزیابی مدل توسعه یافته، نتایج ۱۴ شاخص در تعداد ۱۴ سناریو براساس ۳ استراتژی کلی بررسی گردیده و برای ارزیابی سیاست ها از سه روش بی بعدسازی استفاده شده است. نتایج حاصل از مطالعه منجر به ارائه بسته پیشنهادی سیاست گذاری حمل ونقل همگانی شد که نشان می دهد سیاست بهبود کیفیت مترو و اتوبوس تندرو به عنوان بهترین سیاست ها در بین سیاست های دفعی و جذبی ارزیابی گردیده اند. نوآوری این مقاله، بررسی بلندمدت سیاست های متعدد و نیز لحاظ تمامی شیوه های حمل ونقل موجود در مدل پویایی سیستم می باشد که نتایج آن می تواند اساس سیاست گذاری حمل ونقل شهری شهر مشهد قرارگیرد.

آلودگی هوا, حمل و نقل همگانی, مدل پویایی سیستم