آینده نگاری ضرورتی اساسی برای تحقق مرجعیت علمی در آموزش علوم پزشکی

تغییر و تحول، پارادایم اصلی دوران معاصر است. سازمان ها از هر نوعی که باشند برای بقا نیاز به پاسخ گویی سریع به طیفی از تغییرات درون و برون سازمانی دارند. دنیایی که در حال شکل گیری است نه تنها جدید است، بلکه از ابعاد مختلفی کاملا متفاوت از گذشته است و عدم قطعیت اصلی ترین عامل تعیین کننده آینده دانشگاه ها به حساب می آید(۱). به طور معمول مدیران سازمان ها برای سازگاری با تغییرات آینده و عدم قطعیت های مربوط به آنها از برنامه ریزی راهبردی استفاده می کردند. باوجود مزایای برنامه ریزی راهبردی، این رویکرد اطلاعات اندکی درباره چگونگی پیش بینی و سازگاری با تغییر در اختیار سازمان ها قرار می دهد. علاوه بر این، برنامه ریزی راهبردی توانایی آگاه ساختن مدیران سازمان ها درباره تغییرات گسترده سیاسی، محیطی، اقتصادی و یا اجتماعی را ندارد(۲)؛ همچنین در سال های اخیر، این تفکر وجود داشته است که با وجود سیاست های مبتنی بر توسعه علوم و فناوری برای احاطه بر عدم قطعیت ها، تاکنون تلاش های بشر برای برنامه ریزی آینده بر اساس دانش موجود ناکافی بوده است. این احساس نیاز به توسعه رهیافت های جدید برای پاسخ گویی به تغییرات و روش های پیش بینی تغییرات آینده در محیط عدم قطعیت انجام شده است(۳). از جمله رهیافت های موثر برای کاهش این نقطه ضعف دانش و هنر آینده نگاری است. آینده نگاری فرایندی نظام مند در نگرشی بلندمدت تر به آینده علم، فناوری، اقتصاد، محیط و جامعه است. این نگرش در قالب شناسایی فناوری های عمومی پدیدار شده و شامل مباحث پشتیبان تحقیقات راهبردی است. تحقیقاتی که به بیش ترین منفعت اقتصادی و اجتماعی منجر می شود(۴). در این راستا در سال ۱۳۹۴ اولین بسته تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی، به عنوان «آینده نگاری مرجعیت علمی در آموزش علوم پزشکی کشور» تعیین گردید. جایگاه مرجعیت به معنای مراجعه مستمر دیگران به یک فرد یا سازمان است که در نتیجه برنامه ریزی بلندمدت و پشتکار جدی حاصل می شود(۵). به این ترتیب با شناسایی مستمر افراد توانمند و ارائه حمایت های ویژه از این افراد، کشور به سمت مرجعیت علمی در منطقه و جهان سوق داده می شود. دستیابی به مرجعیت علمی و فناوری در جهان منجر به اقتدار ملی و ضامن بقا و پیشرفت جامعه است. از طرف دیگر داشتن توان آینده نگری با شناسایی انواع آینده و وضعیت مطلوب مرجعیت علمی در آموزش پزشکی و برنامه ریزی برای دستیابی به آن بسیار موثر خواهد بود و برنامه ریزی را به واقعیت نزدیک می نماید. بر این اساس و نیز با توجه به بسته های تحول در آموزش ابلاغی وزارت متبوع، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در مسیر کسب مرجعیت علمی در آموزش علوم پزشکی گام نهاده است و با تشکیل کارگروه آینده نگاری آموزش پزشکی و تشکیل جلسات و کارگاه ها و اجرای طرح های پژوهشی گوناگون، از سال ۱۳۹۶ برای دستیابی به مرجعیت در آموزش پزشکی در منطقه آمایشی هفت کشوری قدم برداشته است. ایران برای پیشرفت ملی، نیاز به کشوری برخوردار از انسان های صالح، فرهیخته، سالم و تربیت شده در مکتب اسلام و انقلاب و با دانشمندانی در تراز برترین های جهان؛ توانا در تولید و توسعه علم، فناوری و نوآوری و به کارگیری دستاوردهای آن و پیشتاز در مرزهای دانش و فناوری با مرجعیت علمی در جهان خواهد بود. آموزش اندیشیدن به آینده و پژوهیدن درباره آینده، یک الزام است که اگر امروز برنامه ریزان امر آموزش با نگاهی پیش دستانه بدان نپردازند، فردا از سر اجبار و در دنباله روی منفعلانه به دنبال آن خواهند بود. در پایان باید خاطرنشان کرد که به جای پیش بینی آینده بایستی به دنبال آمادگی حداکثری برای دامنه ای از اتفاقات ممکن و محتمل باشیم و حتی تفهیم این مساله که می توانیم در یک نگاه پیش دستانه به دنبال ساخت آینده های مطلوب خود در میان همه آینده های ممکن و محتمل و با در نظر گرفتن مجموع ارزش هایمان باشیم، گامی موثر در چگونگی اجرای مرجعیت علمی در آموزش پزشکی کشور تا ۲۰ سال آینده خواهد بود.    

Keywords:

letter to editor , نامه به سردبیر , آینده نگاری , مرجعیت علمی