نادر صنعتی شرقی - Assistant Professor, Department of Sociology, Payam Noor University of Tehran, Tehran, Iran
مرضیه شبیری - Master of Sociology, Payam Noor University of Mashhad, Mashhad, Iran

نوشتار حاضر برآمده از پژوهشی پیرامون مناسک گرایی در تدوین پژوهش های جامعه شناسی می باشد. روش انجام این پژوهش با توجه به هدف این تحقیق، از نوع ترکیبی و راهبرد مورد استفاده در روش کیفی مطالعه ی موردی جمعی بود. جامعه ی آماری مورد بررسی در بخش کمی پژوهش، ۴۰۵ نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه های فردوسی و پیام نور مشهد و دانشگاه آزاد قوچان بودند. جامعه ی هدف در بخش کیفی نیز شامل اساتید هیات علمی و پژوهشگران رشته ی جامعه شناسی بود که به شیوه ی نمونه گیری نظری انتخاب شدند. نتایج این تحقیق نشان می داد که مناسک گرایی در تمام مراحل تحقیق و بویژه در بخش ضرورت و اهمیت و پیشینه ی پژوهش وجود داشته، زنان به نسبت مردان و دانشجویان دکتری نسبت به دانشجویان فوق لیسانس بیشتر گرفتار مناسک گرایی شده اند. در بخش کیفی نیز عوامل موثر بر مناسک گرایی محققین شناسایی گردید که بدین شکل می توان آن ها را صورت بندی نمود: در شرایطی که الف) روش شناسی های موجود، عرصه را برای بازنمایی ابهام ها و پیچیدگی ها تنگ می نمایند؛ ب) در اقلیم فرهنگی ما هراس از عریان شدگی ضعف ها همه جا هویداست؛ ج) روش انتقال مطالب بر پایه ی آموزش های خشک یک سویه و نه یادگیری آزاد و خلاق استوار است؛ د) کالای تولید شده در میدان پژوهش برای سایر میدان های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ارزشمند نیست و ه) پژوهش غیر مناسکی هزینه های مالی و زمانی برای محقق به همراه خواهد داشت؛ مناسک گرایی انتخاب رایج پژوهشگران اجتماعی خواهد بود.

Ritualism in Research, Scientific Commitment, Risk in Research Formalism, Research Culture