فرایند برساخت هویت زنان در جریان طلاق: بازاندیشی در تقدس خانواده و قبح طلاق (مطالعه موردی: دانشجویان زن رشته های علوم اجتماعی دانشگاه های تهران)

طلاق، به­خصوص در جوامعی چون ایران که همچنان قائل به تقدس نهاد خانواده است، نه صرفا به عنوان قبحی اخلاقی بلکه عامل خسران برای زنان انگاشته می شود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که این تصور در برخی موارد تنها کلیشه ای بی­پایه؛ و لذا نیازمند بازنگری اساسی است. تحولات ساختاری جوامع در گذار از وضعیت سنتی به مدرن، به تغییراتی گسترده در سطح ارزش های حاکم بر جامعه می انجامد. از جمله مهم­ترین این تغییرات ارزشی می توان به برآمدن اصولی اخلاقی چون «خودمختاری» و «فردیت» تاکید کرد که به حیث فلسفی در نظام فلسفی امانوئل کانت تبیین شده اند. این اصول بنیادی مبنای تعریف مقوله ای هستند که آنتونی گیدنز بدان «هویت شخصی» در جامعهی مدرن می گوید. پژوهش حاضر نشان می دهد که چگونه طلاق می­تواند به تحقق اصول اخلاقی فوق الذکر و هویت شخصی مبتنی بر آن منجر شود. در تحلیل این فرایند، با استفاده از روش نامور به «نظریهی زمینه ای»، به سراغ ۲۱ نفر از زنان دانش آموخته در رشته های علوم اجتماعی دانشگاه های تهران رفته ایم که به لحاظ طبقاتی عمدتا به طبقهی متوسط تعلق دارند. در روند پژوهش پی بردیم که الزامات روشی و پیش فرض های نظری این نظریه خود مانعی بر سر راه تفسیر و تحلیل رئالیستی داده ها است. منظور این است که نظریهی زمینه ای در عمل باعث تحریف و تقلیل مشاهدات می گردد که با رسالت جامعه شناسی برای شناخت واقعیت جامعه ناسازگار است.  

Keywords:

خودمختاری , هویت شخصی , طلاق , جامعهی مدرن , نظریهی زمینه ای