رستگار محمدی - دانشگاه خوارزمی
محمد سلیقه - Kharazmi university
محمد حسین ناصرزاده - گروه آب وهواشناسی دانشکده جغرافیا دانشگاه خوارزمی
مهری اکبری - دانشگاه خوارزمی

سامانه ها چرخندی به طور عمده پیام آور شرایط ناپایدار هستند که حاصل گسترش اغتشاش های بارزی هستند که در جریان های جوی پدیدار می شوند. در این پژوهش از داده های سینوپتیکی ۴ حوضه آبریز و داده های شبکه ای (ECMWF) با تفکیک زمانی ۶ ساعته و تفکیک مکانی ۲۵/۰*۲۵/۰ از سال ۱۹۷۹ تا ۲۰۰۴ استفاده شد. با استفاده از روش تحلیل خوشه ۳الگوی جوی روزهای بارشی و مراکز چرخندی استخراج شدند. در مکانی که مرکز ناوه دو تراز ۵۰۰ و ۷۰۰ هکتوپاسکال بر روی هم قرار گیرند، ارتفاع ژئوپتانسیل کمینه و شیو ژئوپتانسیل بیشینه خواهد بود و منجر به رخ داد بیشترین چرخند زایی می شود. در الگوی اول این شرایط رخ داده است و منجر میانگین بارش سنگین ۶/۳۸ میلیمتر در سطح ۴ حوضه شده است. در الگوی دوم هیچ یک از شروط انطباق و عمیق بودن ناوه ها برقرار نیست و منجر به کمترین میانگین بارش سنگین ۷/۳۲ میلمتر شده است. در الگوی سوم شرط انطباق دو مرکز ناوه برقرار است اما ناوه ها عمیق نیستند و میانگین بارش سنگین ۱/۳۶ رخ داده است. بیشترین مکان چرخندی زایی جای که انطباق ناوه های ترازی و کمینه ارتفاع ژئوپتانسیل و بیشنه شیو ژئوپتانسیل برقرار است، در شرق مدیترانه تا روی عراق است. بارش های سنگین ناشی از رخ داد چرخند های است که در این منطقه زایش یافته اند. همچنین بیشترین رطوبت از دریای سرخ و سپس خلیج فارس و دریای مدیترانه تامین می شود. عامل تقویت و صعود در تراز بالا در هر سه الگو رودباد جنب حاره است که بر روی شمال عربستان و خلیج فارس مستقر بوده است.

واکاوی همدیدی, رخ داد چرخندی, بارش های سنگین, غرب ایران