علی اصغر قائمی - استادیار بخش آبیاری دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز

     در پاره ای از مناطق کشاورزی ایران سیستم آبیاری بارانی عقربه ای Pivot) (Center یکی از روشهای پیشرفته آبیاری است. گاهی طراحی و اجرای نادرست و عملکرد نامناسب این سیستم بازده واقعی آن را کاهش می دهد و در نتیجه منجر به توزیع غیر یکنواخت آب در طول بال، غیر یکنواختی پخش آب، و ایجاد شرایط ماندابی (یا رواناب) در سطح مزرعه می شود. ارزیابی سیستم در حال کار جهت بررسی درست بودن یا نبودن چگونگی نصب دستگاه، طراحی مناسب با شرایط منطقه، و حصول اطمینان از عملکرد مناسب سیستم امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. بدین منظور، ارزیابی هیدرولیکی سیستم آبیاری بارانی عقربه ای و اندازه گیری عوامل عملکرد شامل CU، DU، AELQ و PELQ در سطح مزرعه گندم تحت پوشش این سیستم در منطقه باجگاه دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز انجام شد. در این ارزیابی آرایش ظرفهای نمونه برداری از نظر فاصله بین آنها و نحوه قرارگیری روی شیب بر طبق استاندارد ASAE صورت گرفت. از مقایسه نمودارهای توزیع آب جمع آوری شده در ظرفها با منحنیهای به دست آمده از توزیع رطوبت در خاک مشاهده شد که روند کلی تغییرات آنها تقریبا ثابت نیست و میانگین یکنواختی توزیع، ضریب یکنواختی، بازده واقعی ربع پایین سیستم، و بازده بالقوه ربع پایین به ترتیب برابر با ۶۳، ۷۵، ۵۵ و ۵۵ درصد است. این مقادیر با توجه به معیارهای موجود پایین و نشان دهنده وضعیت نامناسب سیستم، عدم مطابقت با شرایط کارکرد، و طراحی نادرست سیستم است. برابر بودن AELQ و PELQ در طول فصل زراعی معرف آن است که همواره آبیاری کافی نیست و گیاه با تنش آبی مواجه است. ضد آب نبودن الکتروموتورها و نداشتن حفاظ، نیم سوز شدن اغلب آنها، طراحی نامناسب آبپاشهای مجاور الکتروموتورها، مقاومت ناکافی مهارها در مقابل کشش ایجاد شده در بال، و کم شدن قوس بالها از مشکلات فنی موجود در دستگاه است.

آبیاری بارانی, ارزیابی, سنتر پیوت, عقربه ای, هیدرولیک