جلال جلیلی - دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه مهندسی آبیاری و زهکشی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران
سیدجلال جبلی - استادیار گروه مهندسی آبیاری و زهکشی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران
هوشنگ قمرنیا - استادیار گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی
محمدجواد منعم - استادیار گروه مهندسی سازه های آبی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس

ارزیابی عملکرد شبکه­های آبیاری اولین مرحله جهت یافتن راهکارهای بهبود شبکه­هاست.  روش ارزیابی مقایسه­ای (Benchmarking) در شبکه­های آبیاری اخیرا از طرف مراجع بین­المللی مدیریت منابع آب پیشنهاد و در بعضی از کشورها نیز اجرا شده است که با استفاده از راهکارهای مناسب باعث بهبود عملکرد در شبکه­ها گردیده است.  در روش­های معمول ارزیابی مقایسه­ای، شاخص­های مورد نظر اندازه­گیری و به صورت گرافیکی مقایسه خواهند شد و سپس با مبنا قرار دادن شاخص­های برتر، از آنها جهت بهبود سایر شبکه­ها استفاده می­شود.  اما در این تحقیق روش ارزیابی مقایسه­ای به صورت عددی و غیرگرافیکی است.  ابتدا شاخص­ها ارزش­گذاری و پس از آن مقادیر آنها نرمال می­شود.  جهت ­مقایسه ­شاخص­های­ ارزیابی­در پنج­ دیدگاه ­مدیریتی، فنی، حاصل بخشی ­کشاورزی­ و اقتصادی- اجتماعی، مالی، و زیست محیطی دو شبکه آبیاری بریموند و دینور در استان کرمانشاه انتخاب شدند.  پس از انتخاب شبکه­ها و شاخص­ها، فرآیندهای ارزیابی به روش مقایسه­ای در مراحل مختلف اجرا و سطح شاخص­های برتر در دو شبکه به عنوان سطح استاندارد (Benchmark)، با مقدار یک تا ۱۰۰ درصد در نظر گرفته شد.  سپس به­روش تحلیل سلسله مراتبی با تشکیل ماتریس مقایسات زوجی و با استفاده از نظر کارشناسان مجرب، ضرائب اهمیت نسبی شاخص­ها و دیدگاه­ها تعیین گردید.  در نتیجه مقایسه دو شبکه­ با سطح استاندارد تعیین شده، مقدار عملکرد شبکه بریموند ۸۷۰۸/۰ و شبکه دینور ۹۰۵۴/۰ به­دست آمد.  از مقایسه مقدار عملکرد دیدگاه­ها با سطوح استاندارد آنها در دو شبکه آبیاری بریموند و دینور به­ترتیب: در دیدگاه مدیریتی۹۱۲۸/۰ و ۹۰۷۴/۰، فنی۷۶۶۰/۰ و ۹۷۳۱/۰، حاصل­بخشی­ کشاورزی و ­اقتصادی- اجتماعی ۸۶۰۷/۰ و ۸۷۲۸/۰، مالی ۸۶۱۳/۰ و ۹۲۷۶/۰، و زیست محیطی ۸۷۵۱/۰ و ۸۱۸۷/۰ به­دست آمد.  جهت بهبود عملکرد شبکه، دیدگاه­ها بر اساس پتانسیل بهبود­ عملکرد و ضرائب اهمیت نسبی آنها اولویت­بندی شدند.  در شبکه آبیاری بریموند دیدگاه­های مدیریتی با مقدار پتانسیل بهبود ۰۳۹۴/۰، فنی ۰۳۵۶/۰، حاصل­بخشی کشاورزی و اقتصادی-­ اجتماعی ۰۳۲۸/۰، مالی ۰۱۳۳/۰ و زیست محیطی ۰۰۸/۰ و در شبکه آبیاری دینور دیدگاه مدیریتی پتانسیل بهبود آن در شبکه با مقدار ۰۴۱۹/۰، حاصل­بخشی­کشاورزی و اقتصادی- اجتماعی ۰۲۹۹/۰، زیست ­محیطی ۰۱۱۶/۰، مالی ۰۰۶۹/۰، و فنی ۰۰۴۱/۰ در اولویت کاری قرار­گرفته­اند.  به ­طورکلی ارزیابی مقایسه­ای (Benchmarking) و کاربرد آن در شبکه­های آبیاری کشور می­تواند در تسریع بهبود شبکه­های آبیاری بسیار موثر باشد. 

ارزیابی عملکرد, تحلیل سلسله مراتبی, روش مقایسه ای (Benchmarking), شبکه آبیاری, مقایسات زوجی