فریبا بیات - عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان
حمیدرضا ذوالفقاریه - عضو هیئت علمی پژوهشکده تحقیقات کشاورزی، پزشکی و صنعتی کرج

با فرایند پرتوتابی می­توان از ضایعات سیر در انبارها جلوگیری کرد.  زمان و دوز(مقدار) پرتو دو عامل موثر در انجام فرایند پرتوتابی هستند، بنابراین توده سیر سفید همدان ۳۰ و ۴۵ روز پس از برداشت با دوزهای ۰، ۲۵، ۵۰، ۷۵، ۱۰۰، و ۱۵۰ گری پرتوهای الکترون سریع پرتودهی شدند.  طی۸ ماه نگهداری در دو شرایط انبار سرد و کنترل نشده برخی عوامل کمی و کیفی سوخ­ها هر دو ماه یک مرتبه اندازه گیری و ارزیابی شدند.  نتایج نشان داد که در هر دو شرایط نگهداری، تیمارهای پرتو دیده علایم جوانه زنی بیرونی را بروز ندادند و جوانه زنی فقط در سیرچه­های پرتو ندیده مشاهده شد.  افت وزنی تیمارهای پرتو دیده کمتر از شاهد بود به طوری که پس از ۳۰۰ روز نگهداری، میانگین افت وزنی سیر در هفته در انبار سرد برای دوزهای ۵۰ گری و بالاتر و در انبار با شرایط کنترل نشده برای دوزهای ۷۵ گری و بالاتر در محدوده پایین یعنی کمتر از ۱ درصد قرار داشت.  مقدار پیرووات کل به­ویژه تا ۱۲۰ روز پس از نگهداری، افزایش یافت ولی اختلاف معنی­داری بین مقادیر آن در دوزهای مختلف پرتوتابی مشاهده نشد.  بین سفتی بافت دوزهای مختلف پرتوتابی اختلاف معنی­دار وجود نداشت، ولی دوزهای ۵۰ گری و بالاتر در انبار سرد و دوزهای ۷۵ گری و بالاتر در انبار با شرایط کنترل نشده، بیشترین مقادیر را داشتند.  اثر زمان­های پرتوتابی یعنی ۳۰ و ۴۵ روز پس از برداشت، بر مقادیر سفتی بافت در هر دو شرایط نگهداری معنی­دار نبود.  تغییرات رنگ و پیرووات غیر آنزیمی در مدت نگهداری در هر دو شرایط افزایش یافت و تغییرات آنها در زمان پرتوتابی ۴۵ روز پس از برداشت بیش از ۳۰ روز پس از برداشت بود.  در مجموع دوز مناسب بین هر دو زمان پرتوتابی برای نگهداری سیر در انبار سرد، ۵۰ گری و در انبار با شرایط کنترل نشده ۷۵ گری بود و برای هر دو شرایط نگهداری، پرتوتابی در زمان۳۰ روز پس از برداشت مناسب­تر تشخیص داده شد.

پرتوتابی, سیر, جوانه زنی, عمر انباری, کیفیت