علی اکبر گرمسیری مهوار - موسسه جغرافیا، دانشگاه تهران
قاسم عزیزی - گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
حسین محمدی - گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
مصطفی کریمی احمدآباد - گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه تهران، تهران

این پژوهش یک تحلیل اقلیم شناختی از واچرخندهای جنب حاره از شمال آفریقا تا ایران را با تمرکز بر بیشینه جریان واچرخندی به نمایش گذاشته است. از داده های جوی با تفکیک افقی ۲۵/۰×۲۵/۰ درجه از مرکز اروپایی پیش بینی میان مدت وضع هوا (ECMWF) و نسخه ERA۵ در یک بازه زمانی ۴۰ ساله (۱۹۷۹ تا ۲۰۱۸) استفاده شده است. نتایج حاکی از فعالیت سه واچرخند مجزا در ترازهای میانی جو بر روی آفریقا، عربستان و ایران دارد که بیشینه جریان واچرخندی آنها تقریبا در ترازهای ۶۵۰ تا ۵۰۰ هکتوپاسکال رخ داده است. سلول های پرارتفاع در ترازهای میانی نیز بر بیشینه جریان واچرخندی منطبق هستند و در خارج از ترازهای مذکور، از گرادیان سلول های پرارتفاع در ترازهای فشاری کاسته شده است. فرونشست هوا در جناح شرقی واچرخند ها و با تمرکز در شمال شرق مرکز سامانه ها رخ داده و منطبق بر سلول ها و زبانه های پرارتفاع در ترازهای میانی نیست. بنابراین گرمایش بی دررو ناشی از نزول هوا نقشی در شکل گیری سلول ها و زبانه های پرارتفاع ندارد. نتایج نشان می دهند که الگوهای ارتفاع ژئوپتانسیل در ترازهای میانی و فوقانی نمی توانند به معنای پایداری تفسیر گردند، بلکه حاکی از صعود هوای گرم ناشی از گرمایش شدید محسوس سطح و ترازهای زیرین در این مناطق می باشند. از نتایج مهم این پژوهش ارائه ساختار و ماهیتی متفاوت بین واچرخند یا پرفشار روی دریای عرب و واچرخند ترازهای میانی روی خشکی های عربستان می باشد. واداشت اساسی در واچرخند عربستان، گرمایش محسوس می باشد در حالی که تضاد دمایی خشکی- دریا و واداشت های محلی نقش اساسی در شکل گیری پرفشار روی دریای عرب دارند.

پرارتفاع, پرفشار جنب حاره, گرمایش بی دررو, گرمایش محسوس, واچرخندهای جنب حاره