عباس رنجبر سعادت آبادی
عباسعلی علی اکبری بیدختی
سید علیرضا صادقی حسینی

توسعه شهرنشینی و فعالیت های صنعتی در شهرهای بزرگ منجر به تغییرات وسیعی در مشخصات فیزیکی سطح زمین، انرژی گرمایی آزاد شده، آلودگی هوا، تغییرات دما و سایر پارامترهای هواشناختی می شود و جزیره گرمایی شهری را ایجاد می کند. در این مطالعه تغییرات ناشی از آثار شهرنشینی روی وضع هوا و اقلیم محلی در کلان شهر تهران بررسی شد. به این منظور روند سری های زمانی کمیت های دمای کمینه، بیشینه و باد تهران(ناحیه توسعه یافته شهری) و ورامین(ناحیه کم توسعه یافته شهری) طی یک دوره چهل ساله(۹۵-۱۹۵۶) مطالعه گردید. رابطه بین شدت جزیره گرمایی تهران با پارامتر جمعیت شهری و همچنین کمیت هایی نظیر باد و پایداری ایستایی جو، بررسی شده است. نتایج حاصله، بیانگر افزایش قابل ملاحظه روند دمای کمینه تهران در مقایسه با بیشینه آن است. همچنین روند افزایش میانگین سالانه دمای کمینه در تهران تقریبا چهار برابر ورامین ld می باشد. بیشترین تغییرات افزایشی برای میانگین ماهانه دمای کمینه تهران و ورامین در ماه نوامبر(آذر) به ترتیب به مقدار ?C۶۴/۴ و ?C۱۲/۲ و کمترین تغییرات در فوریه(بهمن) به ترتیب به مقدار ?C۲۴/۱ و ?C۴۴/۰- بوده است. اختلاف میانگین چهل ساله دماهای کمینه تهران با ورامین در ماه سپتامبر بیشینه و در فوریه(بهمن) کمترین مقدار را دارد. این اختلاف های فاحش در روند افزایشی دمای کمینه تهران نسبت به ورامین بیانگر آثار شهری از جمله آزاد شدن گرمای دست ساز بشر و مصنوعی زیاد و در نتیجه ایجاد جزیره گرمایی و تغییرات اقلیم محلی در تهران می باشد. علاوه بر آن به دلیل گسترش شهر و ایجاد ساختمان ها و موانع، روند کاهشی مولفه شمالی بادهای محلی تهران(مهرآباد) مشاهده گردید. این روند کاهشی سبب تقویت شدت جزیره گرمایی می شود. همچنین نتایج بیانگر شدت قابل ملاحظه جزیره گرمایی تهران در مقایسه با شهرهای بزرگ و صنعتی جهان می باشد.

urban heat island, Local climate, Tehran.