محمدحسین سرایی - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشکده جغرافیا، دانشگاه یزد
عبدالحمید زارعی فرشاد - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشکده جغرافیا، دانشگاه یزد

با انتشار گزارش برانت لند، موضوع توسعه پایدار وارد مباحث دولت ها و تجارت جهانی شد و تلاش های زیادی برای ارائه تعریفی دقیق از مفهوم پایداری انجام گرفت. برای قابل اندازه گیری شدن این مفهوم و عملیاتی شدن ایده شهر پایدار، روش کمی جدیدی موردنیاز بود، بنابراین روشی به نام «جای پای بوم شناختی» (ای-اف) ارائه شد. روش (ای-اف) توسط پروفسور ویلیام ریز و دکتر ماتیس واکرناگل در اوائل دهه ۱۹۹۰ ارائه شد. این روش، شاخص توسعه منابع است که تقاضای منابع انسانی را به مقدار زمینی که برای تولید منابع، تفکیک CO۲ ، و یا دفع مواد زاید لازم است، تبدیل می کند. در این زمینه، ریز و واکرناگل پایداری را به زبان ساده به منزله زندگی مسالمت آمیز و در حد ظرفیت طبیعت تعریف کرده اند. (ای-اف) اصول?، به عنوان روشی ساده و مناسب برای مقایسه پایداری استفاده از منابع در بین جمعیت های متفاوت، شناخته می شود. این روش هم اکنون به صورت گسترده ای به عنوان شاخص توسعه پایدار استفاده می شود. (ای-اف) مصرف منابع را با مساحت زمین مورد نیاز برای به پایدار رساندن آن معادل سازی می کند و این امکان را فراهم می کند که با یک میانگین گیری، بتوان سرانه (ای-اف) منطقه، یا کشور را با میانگین جهانی مقایسه کرد. سرانجام مصرف این جمعیت ها به سطحی از کره زمین قابل تبدیل است. این سطح، سپس با مقدار دقیق مساحت منطقه ای که جمعیت در آن ساکن هستند، مقایسه می شود، و درجه ناپایداری براساس تفاوت بین مساحت زمین موجود و زمین مورد نیاز (بر مبنای توان اکولوژیک) قابل محاسبه است. به عبارت ساده، جمعیت ناپایدار به جمعیت هایی گفته می شود که مقدار(ای-اف) آنها از مقدار زمین در اختیارشان بیشتر است. همچنین نشان داده شده است که (ای-اف) می تواند برای طراحی و برنامه ریزی خط ومشی های آینده نیز مورد استفاده قرار گیرد. به طوری که (ای-اف) محاسبه شده براساس این روش، تبدیل به ابزارهای آموزشی و برنامه ریزی مهمی شده اند که ناپایداری مصرف جهانی را بخوبی نشان می دهند.

توسعه پایدار, جای پای بوم شناختی, روش(ای-اف), مساحت سرزمینی, معادل سازی