کامبیز رستمی - کارشناسی ارشد گروه خاک شناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان
علی اکبر محبوبی - استاد گروه خاک شناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان
محمد رضا مصدقی - استادیار گروه خاک شناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان
علی اکبر صفری سنجانی - دانشیار گروه خاک شناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

خاک با ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خود عامل مهمی در انتقال و پالایش باکتری ها محسوب می شود. کربنات کلسیم و سولفات کلسیم دو کانی مهم خاک در مناطق خشک و نیمه خشک هستند که تاثیر آنها بر حرکت باکتری ها در خاک مورد بررسی قرار نگرفته است. در این پژوهش اثر کربنات کلسیم با مقادیر صفر، ۵، ۱۰ و ۲۰ درصد و سولفات کلسیم با مقادیر صفر، ۵ و ۱۰ درصد (در مخلوط با شن) بر حرکت باکتری سودوموناس فلورسنس در ستون های شنی با شرایط رطوبتی غیراشباع بررسی شد. طرح مورد استفاده، فاکتوریل دو فاکتوره در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار بود. مخلوط های مذکور را در سیلندرهای پیرکس به طول و قطر به ترتیب ۲۰ و ۷ سانتیمتر ریخته و شرایط ماندگار جریان غیراشباع در آنها ایجاد شد. سپس سوسپانسیون با غلظت ۱۰و۶ باکتری سودوموناس فلورسنس در سانتیمتر مکعب به صورت تزریق پله ای روی ستون ها اعمال شد. غلظت باکتری در سوسپانسیون خروجی تا حجم تجمعی خروجی ۵ برابر حجم آب منفذی (PV) اندازه گیری شد. مقدار کربنات کلسیم و سولفات کلسیم بر میزان باکتری خروجی موثر بودند. بیشترین میزان خروجی باکتری مربوط به نمونه شاهد (شن) و کمترین میزان خروجی مربوط به سطح ۲۰ درصد کربنات کلسیم بود. افزایش مقدار کربنات کلسیم سبب کاهش معنی دار میزان خروج باکتری از ستون های شن شد. اثر کربنات کلسیم بر آلودگی زه آب ستون ها در حجم های آب خروجی PV۲۵/۰، PV۵/۰، PV۱، PV۵/۲ و PV۵ در سطح آماری ۱ درصد معنی دار شد، ولی اثر تیمار سولفات کلسیم برای هیچ یک از حجم های آب خروجی در سطح آماری ۵ درصد معنی دار نشد. منحنی های رخنه بخوبی نشان دهنده کاهش میزان خروج باکتری با افزایش مقدار سولفات کلسیم و بویژه کربنات کلسیم بود. نتایج این تحقیق حاکی از قدرت بالای کانی های کربناته و سولفاته در پالایش باکتری های بیماری زاست، به طوری که می توانند موجب کاهش انتقال باکتری و آلودگی آبهای زیرزمینی شوند.

حجم آب منفذی, سودوموناس فلورسنس, سولفات کلسیم, کربنات کلسیم, منحنی رخنه