قاسم عزیزی - دانشیار اقلیم شناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
علی اکبر شمسی پور - استادیار اقلیم شناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
مرتضی میری - دانشجوی کارشناسی ارشد اقلیم شناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
طاهر صفرراد - دانشجوی دکترای اقلیم شناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

هدف این مقاله بررسی چگونگی شکل گیری پدیده گرد و غبار و همین طور شناخت مناطق منشاء و مسیر ورود آنها به نیمه غربی ایران است. در این تحقیق یک دوره زمانی ۳۰ ساله که از ۱۹۷۹ تا ۲۰۰۸ را پوشش می دهد، استفاده شده است. روش تحقیق ترکیبی از تحلیل های آماری- همدیدی و دورسنجی است. فراوانی وقوع، تدوام و شدت این پدیده با استفاده از داده های ساعتی گرد و غبار ایستگاههای سینوپتیک (۸ نوبت در ۲۴ ساعت) در محیط ARC GIS و SPSS بررسی شد. وضعیت پایداری جو، با استفاده از داده های جو بالا در محیط نرم افزار RAOB محاسبه و تحلیل شده اند. بارزسازی گرد و غبار روی تصاویر MODISبا استفاده از ویژگی های دمای درخشایی طول موجهای ۱۱ و ۱۲ میکرومتر در محیط ENVI۴.۵ انجام شد، محاسبه و نمایش پهنه ای داده های تراز بالایی در محیط برنامه GrADS انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بیشینه روزهای همراه با گرد و غبار در ماههای مه، ژوئن و ژوئیه و کمینه آن در ماههای دسامبر و ژانویه است. همچنین بیشینه رخداد گرد و غبار در ساعت های بعد از ظهر به وقت محلی و کمینه آن مربوط به ساعت ۰.۰UTC (۵/۳ به وقت محلی) است. با بررسی تصاویر ماهواره ای همراه نقشه های جوی و مقایسه آنها طی سالهای مختلف، شرق سوریه، عراق و نیز بیابان های عربستان به عنوان چشمه های گرد و غبار شناسایی شدند. بررسی نقشه های همدیدی نشان می دهد که در دوره گرم سال فرایندهای ترمودینامکی و در اواخر دوره سرد سال و ماههای گذر، فرایندهای دینامیکی مهم ترین نقش را در شکل گیری و انتقال این پدیده ایفا می کنند.

Natural hazards, storms. Brightness temperature, synoptic conditions, the West of Iran