پیمان گلچین - کارشناس ارشد مهندسی طراحی محیط زیست دانشگاه تهران، عضو هیئت علمی گروه مهندسی فضای سبز دانشگاه سیستان و بلوچستان
هما ایرانی بهبهانی - دانشیار گروه مهندسی طراحی محیط زیست دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران

امروزه هدف از ارزیابی کیفیات بصری محیط و منظر، تعیین و مشخص کردن شاخص ها و معیارهایی است که از طریق آنها بتوان مناظر را حفاظت، احیاء و یا بازسازی کرد. در واقع از این طریق می توان مناظری که از لحاظ زیبایی مناسب هستند را حفظ و سایر مناظر را ترمیم و احیاء کرد. توجه به کیفیات و خصوصیات بصری و عناصر سازنده منظر از اجزای لاینفک و شاید مهم ترین جزء مناظر باستانی به شمار می آید و امروزه تحقیقات و تالیفات متعددی در این زمینه صورت می پذیرد تا با شیوه ای روشمند به امر ارزیابی منظر پرداخته شود و نتایج آن در طراحی مناظری با کیفیات بصری بهتر مورد استفاده قرار گیرد. در این تحقیق، ارزیابی کیفیات بصری محیط و منظر منطقه باستانی بیشاپور از طریق رویکرد زیبایی شناسی صوری و با بهره گیری از روش چک لیست صورت پذیرفته است. تمام متغیرهای ذکر شده (فیزیکی، بیولوژیکی و انسانی) به صورت جداگانه در هر ۴ پهنه مورد بررسی و ارزیابی و امتیازدهی عددی (از ۳+ تا ۳-) قرار گرفته و نتایج حاصل از این بررسی در جداول جداگانه ای مطرح می شوند. سپس میانگین امتیازات هر یک از عوامل محیطی و اجزای تشکیل دهنده آنها در هر پهنه به دست آمده و این میانگین ها روی نمودار برده می شوند. این نمودارها نشان دهنده این مطلب هستند که کدامیک از متغیرها در هر پهنه دچار مشکل و ضعف بوده و نیاز به اصلاح دارند. بر اساس این موضوع می توان به منظور بهبود و تقویت منظر هر پهنه یکسری راهکارها اعمال کرد. در انتها، راهکارها و پیشنهادهایی برای هر یک از پهنه ها به منظور مشخص کردن میزان دخالت برای طراحی و مهم تر از آن، عامل و یا عوامل نیازمند تغییر و یا تقویت برای ارتقای کیفیات بصری محیط و منظر این محوطه ارائه می شوند.

زیبایی شناختی منظر, ادراک محیط و منظر, ارزیابی کیفیت بصری, رویکرد زیبایی شناسی صوری, روش چک لیست