عباسعلی ولی - استادیار بیابان زدایی، گروه علوم مهندسی بیابان، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
سجاد خاموشی - کارشناسی ارشد بیابان زدایی، گروه علوم مهندسی بیابان، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان،
سید حجت موسوی - استادیار ژئومورفولوژی، گروه جغرافیا و اکوتوریسم، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
فاطمه پناهی - استادیار بیابان زدایی، گروه علوم مهندسی بیابان، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
احسان تمسکی - کارشناسی ارشد بیابان زدایی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

در سال های اخیر گستردگی و شدت توفان های گرد و غبار در نواحی غرب و جنوب غربی ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی خاص خود موجب شده است که این پدیده از عمده ترین مخاطرات زیست محیطی در این نواحی باشد. پژوهش حاضر به بررسی توفان گرد و غبار در نواحی جنوبی و مرکز ایران در بازه زمانی ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۹ پرداخته است. برای این مهم، از داده های هواشناسی، داده های سینوپتیکی جو میانه و بالا، مدل رهگیری جریان باد برای شناسایی مناطق منشا و ردیابی توفان های گرد و غبار در ایستگاه های شیراز، فسا و بوشهر استفاده شده است. بررسی داده های پایگاه گردشی زمینی نشان می دهد که سال ۲۰۰۸ از نظر کاهش میدان دید و دوام روزهای همراه گرد و غبار، دارای شدیدترین توفان های گرد و غبار در بازه مطالعاتی بوده است، به طوری که ۱۰ ژوئن ۲۰۰۸ با میدان دید کمتر از ۵۰۰ متر شدیدترین روزگرد و غباری ایستگاه های مطالعاتی است. نتایج رهگیری جریان باد که با استفاده از مدل HYSPLIT در شدیدترین روز گرد و غباری انجام شد، نشان می دهد که این توده گرد و غباری از مناطق شمال غرب عراق و شرق سوریه سرچشمه گرفته و با جهت شمال غربی- جنوب شرقی وارد ایران شده است. نتایج پایگاه گردش جو میانه و بالا نشان می دهد که در ۱۰ ژوئن ۲۰۰۸ با حاکمیت مرکز کم فشار قوی در شرق ایران و پرفشار در شمال آفریقا، بادهای غربی ایجاد و سبب ورود گرد و غبار حداکثری به منطقه شده اند. در مجموع نتایج پژوهش حاضر حاکی از این است که مدل رهگیری جریان باد و بررسی های جوی قابلیت مناسبی برای تشخیص و پایش مسیر حرکت توفان های گرد و غبار دارند.

تحلیل سینوپتیک, توفان گرد و غبار, ردیابی, رهگیری جریان باد