حسن نصراله زاده ساروی - دانشیار گروه اکولوژی، علوم زیستی، پژوهشکده اکولوژی دریای خزر
نیما پورنگ - دانشیار گروه اکولوژی، محیط زیست، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور
آسیه مخلوق - کارشناس ارشد، گروه اکولوژی، بیولوژی آبزیان، پژوهشکده اکولوژی دریای خزر
حسن فضلی - دانشیار، گروه ارزیابی ذخایر، بیولوژی، پژوهشکده اکولوژی دریای خزر
فرشته اسلامی - کارشناس ارشد گروه اکولوژی، بیولوژی، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور

در سال های اخیر اکوسیستم دریای خزر تحت تاثیر گروه های مختلف گونه های مهاجم به خصوص شانه دار قرار گرفته است. بنابراین، در این مطالعه ارزیابی آثار شانه دار مهاجم در زیستگاه با بررسی تغییرات زمانی و مکانی پارامترهای فیزیکی- شیمیایی در دریای خزر انجام شد. دگرگونی و تغییرات زیستگاه ها دارای گستره بدون اثر (H۰) تا آثار شدید (H۴) در محیط موجودات کفزی و پلاژیک است. تغییر زیستگاه از شواهد فرایند تهاجم است، اما دیرتر اتفاق می افتد. در این تحقیق از داده ها و اطلاعات موجود طی سال های ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۹ در خصوص شاخص های فیزیکوشیمیایی (در اینجا به منزله ویژگی زیستگاهی بیان می شود) استفاده شده است. این سال ها به دو گروه زمانی قبل از معرفی شانه دار (۱۳۷۵- ۱۳۷۹) و بعد از ورود شانه دار (۱۳۸۰- ۱۳۸۹) به دریای خزر مربوط می شوند که به سه دوره اول (۱۳۷۵- ۱۳۷۹)، دوم (۱۳۸۰- ۱۳۸۵) و سوم (۱۳۸۷- ۱۳۸۹) به منزله دوره های ارزیابی تقسیم شده است. اطلاعات پروژه های انجام شده به وسیله پژوهشکده اکولوژی دریای خزر در اکوسیستم دریای خزر و مقالات استخراج شده به منزله داده های اولیه در تحقیق حاضر استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که حتی در زمان حضور و شکوفایی شانه دار در سال ۱۳۸۱ اثر در زیستگاه (ساختار فیزیکوشیمیایی آب و رسوبات) در کلاس H۰ قرار گرفت، زیرا آثار در زیستگاه و اکوسیستم از شواهد فرایند تهاجم در مرحله بعدی اند که دیرتر اتفاق می افتند. آثار شانه دار در زیستگاه به مرور زمان بیشتر می شوند و به مراحل H۲ و H۳ و در نهایت در سال ۱۳۸۵ به رتبه H۴ می رسند، چنانکه در این دوره زیستگاه ماهیان پلاژیک از جمله کیلکای آنچوی و چشم درشت به شدت تخریب شده بود. در مرحله سازگاری (۱۳۸۷- ۱۳۸۹) با توجه به اینکه تراکم شانه دار روند کاهشی داشته اثر در زیستگاه از H۳ تا H۲ تغییر کرده است.

شانه دار مهاجم, زیستگاه, پارامترهای های فیزیکی و شیمیایی, سواحل ایران, دریای خزر